Test dla uczelni wyższych Pytania ze sztompki na socjo Ilość pytań: 10 Rozwiązywany: 3364 razy

Praca kontrolna - zestaw zagadnień z socjologii edukacji 1. Socjologia edukacji jako dziedzina wiedzy – definicja pojęcia 2. Przedmiot zainteresowań socjologii edukacji 3. Obszary badawcze 4. Prekursorzy socjologii edukacji ( , 5. Socjologizm i Fl. Znanieckiego 6. Stratyfikacja społeczna 7. Pojęcie struktury społecznej 8. Kastowa, stanowa i klasowa struktura społeczna 9. Zbieżność i rozbieżność czynników stratyfikacji 10. Teoria stratyfikacji społecznej 11. Teoria stratyfikacji społecznej 12. Klasa społeczna w definicji i 13. Pojęcie nierówności społecznych i grupa dóbr je generujących 14. Dlaczego edukację instytucjonalną wskazujemy jako dobro generujące nierówności społeczne? 15. Co to jest kredencjalizm (definicja) – za co jest krytykowany? 16. Społeczeństwo otwarte, a społeczeństwo zamknięte – analiza w kontekście szans życiowych jednostki (def. „szans życiowych”) 17. Rola instytucji w utrwalaniu procesu stratyfikacji (rodzina, szkoła, kościół, państwo) 18. Kooptacja i zasada kumulatywnych korzyści jako procesy stratyfikacji społecznej 19. Rola edukacji w wyznaczaniu pozycji społecznej jednostki w społeczeństwie agrarnym, przemysłowym i poprzemysłowym 20. Wskaż związek między zróżnicowaniem społecznym a szansami edukacyjnymi (zdefiniuj pojęcia) 21. Teoria kodów językowych Basila Bernsteina w kontekście szans edukacyjnych 22. Nauczyciel a kody językowe 23. Czynniki determinujące szanse edukacyjne dzieci i młodzieży 24. Wyjaśnij pojęcia: habitus, reprodukcja społeczna/kulturowa, przemoc symboliczna, merytokracja w edukacji, szanse życiowe, społeczeństwo merytokratyczne, „efekt Pigmaliona”, selekcja szkolna i progi selekcji szkolnej, kapitał kulturowy i związek każdego z nich z karierą szkolną dzieci i młodzieży. 25. Zdefiniuj społeczeństwo klasowe i wyjaśnij od czego zależy pozycja jednostki w jego strukturach. 26. Stereotypy w edukacji (pracy nauczyciela) jako bariera osiągnięć szkolnych. 27. Wskaż za istotę nierówności edukacyjnych. Literatura pomocna: 1. Socjologia edukacji. Zarys problematyki. Kraków 2013 2. Wstęp do socjologii. Poznań 1997. 3. Socjologia: analiza społeczeństwa. Kraków 2002 4. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa 2003. 5. Stare i nowe nierówności …… „Wieś i Rolnictwo” 6. Wykształcenie w systemie wartości dorosłych mieszkańców wsi i ich postawy wobec edukacji. [w:] red. E. Jezierska-Wiejak: „Dziecko w sytuacjach uczenia się. Stan i perspektywy badań”. Wrocław 2015

Szkola Glówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 289Dokumenty. Przejdź do kursu. 23. Współczesne teorie socjologiczne wykład - na egzamin. Socjologia100% (12) 17. Notatki do egzaminu z Wstępu do Socjologii.

1. Co jest przedmiotem socjologii? rozpocznij naukę Socjologia jest nauką, której przedmiotem jest ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem, funkcjonowaniem, przekształcaniem i rozpadem różnorodnych form życia zbiorowego. Ogólnie socjologia jest nauką o zjawiskach i procesach społecznych. 3. Na czym polega wieloparadygmatyczność socjologii? rozpocznij naukę Paradygmat - wszystkie powszechnie w danym okresie uznawane przekonania teoretyczne oraz metody badawcze Wieloparadygmatyczność socjologii polega na wpływie naukowym, zarówno o orientacji przyrodniczej jak i filozoficznej 4. Na czym polega istota „współczynnika humanistycznego” F. Zanieckiego - odniesiona zarówno do interpretacji życia społecznego jak i postulatu związanego z wprowadzeniem w życie społeczne istotnych zmian i eksperymentów społecznych? rozpocznij naukę Współczynnik humanistyczny może oznaczać postulat uwzględniania w badaniach socjologicznych, a nawet w badaniach z zakresu nauk społecznych, nie tylko perspektywy samego badacza, ale również przedmiotu tych badań. Badania socjologiczne muszą uwzględnić więc podejście subiektywno(przedmiot badań)-obiektywne(badacza). Pojęcie współczynnika humanistycznego może też być odniesione do sytuacji wprowadzania wszelkich zmian społecznych zwłaszcza gwałtownych i na szeroką skalę. Podstawowe zalecenie odno 5. Co to jest osobowość i jakie są modele osobowości? rozpocznij naukę Osobowość stanowi konstrukt teoretyczny - model właściwości, funkcji i procesów psychicznych, służący jako narzędzie rozumienia bądź wyjaśniania i przewidywania regularności społecznych zachowań ludzi. Osobowość nie jest cechą gatunkową lecz kulturową. To system zorganizowanego życia wewnętrznego człowieka, przejawiający się w jego zachowaniu. Występują trzy podstawowe modele osobowości: - Pierwszy model, w którym osobowość traktowana jest jako zbiór różnego rodzaju cech ludzkich. - Drugi model, 6. Na czym polega istota jaźni odzwierciedlonej w koncepcji Ch. H. Cooleya?(model 2) rozpocznij naukę Proces społecznego komunikowania kreuje zdaniem Ch. H. Cooleya fenomen, który powoduje, że mimo dużego zróżnicowania środków komunikowania, mechanizm formowania ludzkiej osobowości jest względnie jednolity. Fenomenem tym jest jaźń odzwierciedlona - looking-glass-self a więc nasze wyobrażenie na temat tego, jak wyobrażają sobie nas inni ludzie. 7. Na czym polega proces przyjmowania roli społecznej w koncepcji G. H Meada i jakie są jej dwie fazy? (model2) rozpocznij naukę Podstawowym czynnikiem konstytuującym osobowość społeczną jest dla Meada dialog - wewnętrzna konwersacja. Cały ten proces występowania jednostki wobec samej siebie w role innych ludzi określa jako przyjmowanie ról. Wyróżnia się dwie fazy: Pierwszą, która można określić jako fazę zabawy, to przyjmowanie przez jednostkę konkretnych ról innych osób (np. Matki, ojca) i naśladowanie ich zachowania. Druga, którą można określić jako fazę gry, to postępowanie jednostki zgodnie z określonymi normami 8. Jakie są podstawowe założenia psychoanalitycznej koncepcji osobowości Z. Freuda? rozpocznij naukę Według Freuda osobowość składa się z trzech poziomów: Pierwszy poziom (id-ono) to zbiór prymitywnych impulsów i popędów stanowiących stany napięcia pobudzające do ich usunięcia. Działają one na zasadzie przyjemności (miejsce i czas jest bez znaczenia). Id stanowi podstawowy mechanizm przekazywania energii instynktów i impulsów do osobowości. Drugi poziom (ego-świadoma jaźń człowieka) to zespół wewnętrznych mechanizmów zabezpieczających przed konfliktem zewnętrznym. Owo świadome 'ja' kieruje się Jak działają poszczególne mechanizmy obronne osobowości w koncepcji Z. Freuda? rozpocznij naukę Mechanizm stłumienia - obejmuje różnego rodzaju sposoby wyparcia do sfery podświadomości impulsów pochodzących z 'id'. Mechanizm racjonalizacji - obejmuje on różnorodne, z pozoru racjonalne uzasadnienia dla podejmowanych działań, które wynikają z impulsów mogących w sposób pośredni lub bezpośredni zagrażać jednostce. Mechanizm reakcji upozorowanej - obejmuje różne sposoby stłumienia niebezpiecznych impulsów przez manifestowanie wobec innych osób, impulsów im przeciwnych. Mechanizm sublimacji - o 10. Jak funkcjonuje umysł emocjonalny i na czym polega poznanie emocjonalne? Czym się różni od poznania racjonalnego? rozpocznij naukę Istnieją dwa rodzaje poznania: racjonalny, będący funkcją umysłu racjonalnego i emocjonalne, będące funkcją umysłu emocjonalnego. Poznanie emocjonalne posługuje się wrażeniami, skojarzeniami, a poznanie racjonalne logiką. Poznanie przez umysł emocjonalny zawsze poprzedza poznanie racjonalne. Działaniom, które generuje towarzyszy silne poczucie pewności, kieruje się logiką asocjacyjną, opartą na elementach symbolizujących rzeczywistość: porównaniach, metaforach, mitach, skojarzeniach, nosi wyraźn 11. Jakie są podstawowe ustalenia dotyczące inteligencji racjonalnej? rozpocznij naukę Inteligencja racjonalna to inaczej iloraz inteligencji, który odnosi się do pomiaru dość wąsko pojętej inteligencji człowieka - rozumianej jako poziom ogólnej sprawności intelektualnej i swoisty zespół zdolności umysłowych, związanych z racjonalnym podejściem do nowych zadań i warunków życia. 12. Jakie podstawowe zdolności składają się na inteligencję emocjonalną? rozpocznij naukę Mianem inteligencji emocjonalnej określa się zdolności jednostki w pięciu podstawowych dziedzinach: - znajomości własnych emocji - umiejętności mniej lub bardziej adekwatnego rozpoznawania treści tych uczuć, które w danej chwili ogarniają jednostkę - kierowania własnymi emocjami - tak, aby były one właściwe dla danej sytuacji - zdolność do motywowania się - a więc do podporządkowania emocji określonym celom - umiejętności rozpoznawania emocji u innych, a więc zdolności empatycznych - umiejętnośc 13. Co to jest jaźń subiektywna i jakie są jej elementy składowe? rozpocznij naukę Jaźń subiektywna to inaczej obraz własnej osoby, przypisuje się jej funkcję organizowania wszystkich pozostałych elementów osobowości człowieka. To uogólnione informacje zarówno na temat swoich cech fizycznych, jak i psychicznych, związków i zależności z innymi ludźmi czy grupami społecznymi. Elementy składowe jaźni subiektywnej: Poczucie własnej wartości - formuje się przede wszystkim w wyniku doświadczenia emocjonalnego, polegającego na tym, że człowiek jest przedmiotem miłości i spotyka się z 14. Co to jest rola społeczna i jakie są czynniki wpływające na proces jej realizacji? rozpocznij naukę Rola społeczna - to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będący reakcjami na zachowania innych osób, przebiegający według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru. Proces realizacji roli przyjętej przez jednostkę zależy od wielu złożonych czynników: cechy biologiczne i psychiczne jednostki wzór osobowy definicja roli przyjętej w grupie struktura i organizacja wewnętrzna grupy stopień identyfikacji. 15. Na czym polega istota kulturowego ideału osobowości? rozpocznij naukę Kulturowy ideał osobowości traktowany jest najczęściej jako ideał wychowawczy, określony wzór do naśladowania; oczywiście zmienny w czasie i przestrzeni społecznej. 16. Jakie są cztery podstawowe rodzaju stosunku jednostki do roli społecznej? rozpocznij naukę Można mówić o czterech typach stosunku jednostki do roli społecznej: Przystosowanie do roli społecznej, które może przybierać postać: - identyfikacji z rolą - wynikającej przede wszystkim z procesu zinternalizowania norm, zachowań z daną rolą związanych. - wdrukowania roli - wynikającej z mechanizmu retrospektywnej interpretacji zachowań i postaw jednostki. (ekswięzień, eksalkoholik) - wrastania w rolę - proces ten opiera się przede wszystkim na mechanizmie neutralizacji roli poprze negację: ofi 17. Co to jest socjalizacja i na czym polega różnica między szerokim a wąskim jej rozumieniem? rozpocznij naukę Pojęcie socjologii należy do podstawowych pojęć socjologicznych. Wykorzystywane bywa przede wszystkim do wyjaśnienia procesu rozwoju osobowości człowieka i wyodrębnienia jej poszczególnych stadiów rozwojowych. Szeroko rozumiane pojęcie socjalizacji obejmuje proces akulturyzacji, czyli przekazywanie dziedzictwa kulturowego zbiorowości z pokolenia na pokolenie, a także procesy wychowawcze. W węższym rozumieniu pojęcie socjalizacji odnoszone jest do wczesnego okresu rozwoju jednostki, kiedy t 18. Na czym polega rola socjalizacji pierwotnej i jakie są jej podstawowe mechanizmy? rozpocznij naukę Socjalizacja pierwotna to okres, kiedy jednostka przechodzi w dzieciństwie i który pozwala jej stac się istotą społeczną w pełnym tego słowa znaczeniu. Dzięki procesowi socjalizacji jednostka: - zdobywa umiejętności kontrolowania swoich popędów i potrzeb, a zarazem zaspokojeniu ich w społecznie akceptowanej formie - zdobywa umiejętności (uczy się) w zakresie pełnienia różnych ról społecznych - kształtuje swoje sposoby odczuwania i wyrażania swych emocji, jak i sposoby postrzegania otaczającej ją 19. Na czym polega istota socjalizacji wtórnej i jakie są podstawowe treści przyswajane w tej socjalizacji? rozpocznij naukę Socjalizacja wtórna to okres, w który wchodzi jednostka po socjalizacji pierwotnej. Nigdy nie jest całkowita i nigdy się nie kończy. Polega ona przede wszystkim na nabywaniu wiedzy związanej z rolami. W toku socjalizacji wtórnej jednostka musi opanować: słownictwo związane z pełnionymi rolami społecznymi 'ukryte znaczenia' - symbolikę dotyczącą sposobu pełnienia owych ról społecznych różne schematy motywacyjne i interpretacyjne. 20. Jak można określić więź społeczną? rozpocznij naukę Więź społeczna - to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju. Przy tak ogólnej definicji więzi można wydzielić trzy podstawowe stany oznaczające wieź jako: Coś naturalnego, spontanicznego, można ją określić mianem więzi naturalnej. Intencjonalny związek w którym stosunki i zależności miedzy partnerami są oparte na zasadzie umowy bądź chęci czy woli przystąpieni 21. Jakie są podstawowe styczności społeczne i jaki mają one wpływ na charakter powstałej więzi? rozpocznij naukę Styczność przestrzenna - może mieć charakter pośredni lub bezpośredni. Nic musi prowadzić do pojawienia się dalszych etapów rozwoju więzi, zwłaszcza gdy ma charakter chwilowy i przypadkowy. Styczność i łączność psychiczna - ma to miejsce gdy wystąpi zainteresowanie drugą osobą. Zainteresowanie to może być jedno- i dwustronne stanowiące podstawę do rozwoju więzi. Styczności społeczne - to pewne układy, złożone przynajmniej z dwóch osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności, 22. Co to są interakcje i jakimi metodami działań społecznych posługuje się jednostka wchodząc we wzajemne oddziaływania? rozpocznij naukę Interakcje, czyli inaczej wzajemne oddziaływania jednostek. Interakcja ta może mieć zarówno charakter bezpośredni i wynikać z subiektywnych zamierzeń, jak i pośredni, oparty na symbolach i uczestnictwie jednostek w szerszych zbiorowościach. W analizie wzajemnych oddziaływań uczestników interakcji szczególną uwagę zwraca się na metody działań społecznych, mające prowadzić do osiągnięcia zakładanego celu. Wszelkie metody działań społecznych, występujące we współczesnych nam społeczeństwach są poch 23. Na czym polega socjologiczne rozumienie instytucji społecznych i jakie rodzaje instytucji można wydzielić rozpocznij naukę Instytucje społeczne są określonymi sposobami utrwalenia zasad, wedle których przebiegają stosunki społeczne. Przede wszystkim można wskazać cztery podstawowe znaczenia, w jakich to pojęcie występuje w socjologii. Mamy więc instytucje jako: - zespoły ludzi - zespoły czynności - dobra materialne i środki działania - istotne role społeczne Najbardziej ogólny podział instytucji społecznych to podział na instytucje formalne i nieformalne. Instytucje formalne dość często określane są mianem organizac 24. Jakie są dwa podstawowe mechanizmy kontroli społecznej? rozpocznij naukę Mechanizmy psychospołeczne - odnoszą się do procesów internalizacji norm i wartości, które powodują, że kontrola społeczna ma charakter 'wewnętrzny', oznaczający przymus moralny. Odnoszą się także do potrzeb bezpieczeństwa i uznania, które każda jednostka pragnie zrealizować. Mechanizmy materialno - społeczne - odnoszą się do stosowania przez instytucje określonego przymusu i mają charakter 'zewnętrzny' wobec jednostki. 25. Co to są sankcje społeczne i jakie da się wydzielić ich podstawowe rodzaje? rozpocznij naukę Sankcje społeczne definiuje się zazwyczaj jako reakcje grupy na zachowania się jej członków w sytuacjach społecznie ważnych. Sankcje formalne - pochodzą od instytucji sformalizowanych, takich jak instytucje państwowe, partyjne, ekonomiczne. Sankcje nieformalne - są reakcjami opinii publicznej, kręgów koleżeńskich, sąsiedzkich, grup rówieśników i znajdują swój wyraz w działaniach instytucji nieformalnych. Sankcje etyczne - odnoszą się do zachowań ocenianych jako moralne lub niemoralne. Przy uruch 26. Co to jest zaufanie społeczne i jakie są jego podstawowe dwa rodzaje? rozpocznij naukę Zaufanie społeczne to uogólnione zaufanie okazywane innym ludziom, stanowi ono rodzaj zasobu, kapitału. Zaufanie dotyczy trzech sfer rzeczywistości społecznej, stanowiącym zaraz trzy jego aspekty: - jest właściwością relacji wymiany między ludźmi - stanowi podstawę współpracy między nimi - jest normą kulturową. Wyróżniamy dwa rodzaje zaufania społecznego: poziome - jest to zaufanie wobec osób pionowe - zaufanie wobec władzy politycznej i instytucji publicznych. 27. Jakie są najważniejsze czynniki określające poziom zaufania społecznego? rozpocznij naukę Podstawowe hipotezy dotyczące czynników zmieniających poziom zaufania społecznego to hipotezy: statusowe (wykształcenie, pozycja zawodowa, standard materialny) relacyjne (przynależność do grup nieformalnych, aktywność społeczna) środowiskowe (więź ze środowiskiem zamieszkania - wsią lub miastem) instytucjonalne (ocena danej instytucji, poziom alienacji politycznej) psychospołeczne (poziom satysfakcji z życia) kulturowe (poziom akceptacji norm etycznych, stosunek do tradycji) 28. Co to jest kapitał społeczny i jakie są jego dwa podstawowe rodzaje? rozpocznij naukę Kapitał społeczny odnosi się do tych zasobów zaufania społecznego, norm i społecznych relacji, które ludzie mogą zastosować w celu rozwiązywania wspólnych problemów. termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapitał (jako element procesu produkcji i życia w zorganizowanym społeczeństwie), którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści (z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia). Dwa podstawowe 29. Jaka jest diagnoza poziomu zaufania i kapitału społecznego w Polsce w oparciu o badania empiryczne? rozpocznij naukę Diagnoza stanu zaufania społecznego okazuje się znacznie gorsza gdy pytamy Polaków o opinię na temat atmosfery życia społecznego w kraju. Polacy pytani o to, czy większości ludzi można zaufać czy też w stosunkach z nimi trzeba być bardzo ostrożnym, zdecydowanie częściej wskazują na konieczność zachowania ostrożności, traktowanej zazwyczaj jako wskaźnik braku zaufania. Przekonanie o tym, że w stosunku z innymi ludźmi trzeba być ostrożnym deklarowało: w 2002 r. 79% Polaków w 2004 r. 81% Polaków w 30. Co to jest reputacja społeczna i jaki ma ona wpływ na efektywność działania zbiorowego? rozpocznij naukę Reputacja - to ogólna ocena osoby lub przedmiotu, dominująca w danym otoczeniu. Jest integralnym elementem władzy i wpływów, jak i elementem opinii publicznej. Jest sumą wielu działań i interakcji o wielu natężeniach. Stanowi specyficzny rodzaj informacji społecznej. Określa pozycję danej osoby czy organizacji oraz pozycję w przebiegu interakcji, którą zresztą sama współtworzy. Wpływ reputacji na efektywność działania zbiorowego: - jest aktywnym czynnikiem wymiany (wyznacza stałą pozycję jednost 31. Jakie są wzajemne relacje między reputacją, tożsamością i wizerunkiem organizacji? rozpocznij naukę Tożsamość i reputacja są silnie ze sobą powiązane, jednak mieszczą się w odrębnych perspektywach - zewnętrznej i wewnętrznej; tożsamość jest raczej składnikiem wewnętrznym organizacji, jest efektem zbiorowej opinii jednostek na temat współtworzonej przez nich instytucji i jej struktur. Odnosząc z kolei do tych dwóch pojęć - reputacji i tożsamości - pojęcie wizerunku, który występuje nie tylko w kontekstach organizacyjnych czy personalnych, ale również coraz częściej w kontekście marketingowych k 32. Co to jest dezorganizacja społeczna i jakie są jej podstawowe przyczyny? rozpocznij naukę Dezorganizacja społeczna – spadek wpływu istniejących społecznych reguł na zachowania jednostki należącej do grupy; załamanie się systemu regulacyjnego i niemożność przystosowania się do okoliczności z tego wynikających. Podstawowe przyczyny: - znaczna część wartości przestaje być wystarczająco zinternalizowana na to, by kierować zachowaniem większości osób pozostających nadal we wzajemnym kontakcie fizycznym - w społeczeństwie może wystąpić silna rozbieżność między normami i celami kulturowymi 33. Na czym polega alienacja społeczna i jakie są jej podstawowe wymiary w ujęciu M. Seeman'a? rozpocznij naukę Alienacja – często oznacza samotność, bezradność człowieka w otaczającym go świecie, bierność społeczną, nieprzystosowanie; stanowi zawsze uświadamianą cechę własnej osoby lub jej relacji ze światem. Podstawowe wymiary alienacji w ujęciu M. Seeman`a: - bezsilność (przekonanie jednostki, że od jej zachowania nie zależą skutki tego zachowania bądź też oczekiwane nagrody) - bezsens (jednostka nie posiada minimum jasności, koniecznej do podejmowania decyzji) - anomia (przekonanie jednostki, że po to 35. Jakie są podstawowe rodzaje patologii społecznej, jako przejawów społecznej formy dezorganizacji społecznej? rozpocznij naukę Patologia społeczna – odstępstwo od oczekiwanej normy społecznej. Rodzaje patologii społecznych: - pijaństwo i alkoholizm - narkomania - przestępczość - lekomania - zachowania autodestrukcyjne (samobójstwa i samouszkodzenia) - zaburzenia psychiczne i nerwowe - dewiacyjne zachowania seksualne (w tym prostytucja) - dezorganizacja rodziny (rozbite rodziny, rozwody, sieroctwo społeczne) Dezorganizacja stanowi więc rezultat takich zmian w systemie społecznym, które prowadzą (przejściowo lub bardziej 35. Czym jest kultura w szerokim ujęciu? rozpocznij naukę Szerokie pojęcie kultury najczęściej bywa używane na oznaczenie tych wszystkich wytworów celowej refleksji człowieka, z którymi wiąże on jakieś znaczenie, tj, tego wszystkiego, czemu człowiek nadaje sens swoją aktywnością. Przede wszystkim przyjmuje się, że kultura jest wyuczona. Wszelkie nasze nawyki, postawy, motywacji do działania oraz konkretne zachowania w określonych sytuacjach kształtują się pod wpływem doświadczenia nabywanego przez nas w procesie społecznego funkcjonowania większych lub 36. Jakie funkcje pełnią wartości kultury w życiu jednostek i społeczeństwa? rozpocznij naukę Wartości kultury pełnią w systemie motywacyjnym człowieka kilka istotnych funkcji; - Integrującą motywacje i aktywności człowieka, przez co nadają one sens życiu i pozwalają uporządkować podejmowane działania w określonej perspektywie. - Socjalizującą, przez którą jednostka zostaje wprowadzona w życie określonej zbiorowości. - Orientacyjną, gdzie określona wartość stanowi kryterium ocen i orientacji. - Metadecyzyjną lub inaczej rozstrzygającą, w ramach której wartości pomagają podejmować decyzje 37. Co to jest kultura symboliczna? rozpocznij naukę Kultura symboliczna to te zachowania, wytwory i zjawiska stanowiące przedmiot ludzkich reakcji, które mają charakter znaków. Ta klasa znaków składająca się na kulturę symboliczną (znaki dźwiękowe - język, muzyka; plastyczne - malarstwo, grafika; przedmiotowe - np, krzyż w religii chrześcijańskiej; motoryczne - ruchowe) charakteryzują się tym, że wartość lub znaczenie nadawane jest im przez tych, którzy się nimi posługują. 38. Na czym polega istota kultury masowej? rozpocznij naukę Kultura masowa odnosi się do współcześnie obserwowanych zjawisk przekazywania dużym masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści, które są nadawane z nielicznych źródeł przekazu. Owe identyczne bądź analogiczne treści kultury masowej docierają jednak do mniej lub bardziej zróżnicowanych odbiorców zarówno pod względem intelektualnym, jak i zainteresowań. Dlatego też nadawcy, chcąc osiągnąć taką treść i formę, która mogłaby ułatwić dotarcie do jak największej publiczności, poszukiwać musz 39. Na czym polega homogenizacja kultury i jakie są jej podstawowe rodzaje? rozpocznij naukę Homogenizacja w odniesieniu do treści kultury polega na pomieszaniu elementów różnego poziomu (kultury mniej i bardziej złożonej) i przekazywaniu ich w jednolitej postaci, tak jak gdyby były one równie cenne. Można mówić o trzech rodzajach homogenizacji kultury symbolicznej: - Homogenizacji upraszczającej, polegającej na dokonaniu określonych przeróbek odnoszących się do oryginalnych dzieł sztuki, a polegających głównie na uproszczeniu, skrótach i specyficznej adaptacji zgodnej z zasadą wspólneg 40. Na czym polega wpływ procesów globalizacji i rozwoju technik informacyjnych na przekazywanie treści kultury masowej? rozpocznij naukę Technologia informatyczna zmieniła w sensie jakościowym logikę środków masowego komunikowania się. Dzięki nowym, telekomunikacyjnym technologiom pojawiły się tzw. adresowane media, czyli środki przekazu kierujące komunikaty do określonych grup odbiorców, nie zaś do bliżej niezidentyfikowanego odbiorcy masowego. Połączenie technologii komputerowej z zaawansowanymi systemami telekomunikacji może prowadzić do powstawania dynamicznych sieci (społeczeństwo sieciowe), w których możliwa jest dialogowa 41. Co to jest kultura organizacyjna i jakie są dwa podstawowe podejścia do jej badania? rozpocznij naukę Zestaw wartości, przekonań, zachowań, obyczajów i postaw które pomagają członkom organizacji zrozumieć za czym opowiada się organizacja, jak działa i co uważa za ważne. Kultura organizacyjna to przestrzeń, w której aktywne jednostki, posługując się przyjętymi w grupie regułami, mają możliwość komunikowania się między sobą i realizacji zadań, które uznały za sensowne. Do podstawowych elementów kultury organizacyjnej zalicza się zazwyczaj; - symbole (słowa, gesty, obrazy) - mity (przekonania i opi 42. Jakie są podstawowe treści składające się na cztery wymiary kultury w ujęciu G. Hofstede'a rozpocznij naukę G. Hofstede zaproponował cztery wymiary kultury organizacyjne: 1szy wymiar - dystans władzy - określany jako stopień nierówności między ludźmi, wynikający z zajmowanej przez nich pozycji w strukturze społecznej. Możemy wyróżnić społeczeństwa, w których dystans władzy jest miedzy ludźmi jest mały i w którym dystans władzy jest duży. Społeczeństwa o dużym dystansie władzy cechują scentralizowane struktury organizacyjne, kontrola i nadzór zewnętrzny, duży dystans między przełożonym a podwład 43. Jakie funkcje pełni kultura organizacyjna w organizacjach i instytucjach? rozpocznij naukę Funkcje: 1) związane z funkcjonowaniem wewnętrznym organizacji (funkcje wewnętrzne) - integrująca - oferuje wspólny język i aparat pojęciowy. Wytworzenie wspólnego obszaru dla uczestników organizacji stanowi tym samym podstawę do ich integracji wokół akceptowanego i wyznawanego systemu wartości, ograniczając jednocześnie indywidualne aspiracje i dążenia uczestników organizacji. - poznawczo-informacyjna - polega na sposobie postrzegania środowiska pracy i nadawania znaczenia społecznemu i organiz 44. Jakie są podstawowe rodzaje zbiorowości społecznych? rozpocznij naukę Zbiór społeczny to ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, która może być wyróżniona przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie zaliczeni do tego zbioru uświadamiają sobie posiadanie tej cechy czy nie. Kategoriami społecznymi są więc zbiory wyróżniane ze względu na wiek, płeć, wykształcenie, kwalifikacje, dochód, itp. Możemy mówić o: Parach i dwójkach, skupiających dwie osoby różnej lub tej samej płci, połączonych więzią. Kręgach społecznych, złożonych z niewielkiej liczb 45. Jakie są podstawowe wyróżniki grup społecznych? rozpocznij naukę W charakterystyce grupy społecznej wyróżnia się zazwyczaj cztery podstawowe cechy, stanowiące istotne wyróżniki spośród innych zbiorowości. Po pierwsze: grupa społeczna to zbiorowość względnie trwała w odróżnieniu np, od publiczności zebranej na koncercie. Po drugie, grupa jest zbiorowością zorganizowaną i ustrukturalizowana, w której poszczególne role są wyraźnie zdefiniowane. Po trzecie, w zbiorowości określanej mianem grupy zachodzą względnie trwałe stosunki i interakcje. Po czwarte, grupa sp 46. Co składa się na wartości grupowe? rozpocznij naukę Wspólne wartości grupy mają bardzo szerokie znaczenie. Wartościami tymi są więc zarówno określone idee wyrażające cele i ideały grupy, symbole (hasło, odznaka, pieczęć, sztandar, itp.), przedmioty materialne (majątek, nieruchomości, itp.) oraz jakiś ośrodek skupienia, którym zazwyczaj jest określone terytorium, gmach czy lokal. 47. Co to jest grupa odniesienia? rozpocznij naukę Każdy z nas należy do bardzo wielu grup społecznych, jednak najczęściej z jedną z nich identyfikujemy się najpełniej w sensie subiektywnym. Taką grupę, z którą jesteśmy ściśle związani w sensie emocjonalnym, określonym mianem grupy odniesienia 48. Jakie da się wydzielić rodzaje grup społecznych? rozpocznij naukę Grupy małe to grupy posiadające prostą strukturę, wyrażającą się w tym, że składają się one z niewielkiej liczby członków i nie posiadają żadnych podgrup. Grupy duże (wielkie) to grupy o strukturze złożonej, z dużą ilością członków (którzy bardzo często nie kontaktują się w sposób bezpośredni), nie wchodzące już jako części składowe do jeszcze większych grup w ścisłym tego słowa znaczeniu. W grupach pierwotnych dominuje więź budowana na stycznościach osobistych, prywatnych, bezpośrednich, na sil 51. Jakie są podstawowe grupy czynników kształtujących konformistyczne postawy i zachowania? rozpocznij naukę Konformizm to zmiana zachowania lub poglądów (opinii) danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób. Przykładem klasycznych już serii eksperymentów, dotyczących tak zdefiniowanego konformizmu, były eksperymenty przeprowadzone przez S. Ascha. Autor badań wprowadził osobę badaną do grupy osób, które były jego współpracownikami i polecał im oceniać i porównywać długości odcinków. Założenie eksperymentu było takie, że osoba badana oceniała i po 52. Jakie są podstawowe grupy czynników kształtujące konformistyczne postawy i zachowania? rozpocznij naukę Czynniki występujące w sytuacji nacisku grupowego na jednostki, wpływające na zwiększenie lub zmniejszenie się liczby konformistycznych postaw bądź zachowania można ująć w trzy duże grupy: - cechy i skład grupy wywierającej nacisk (np. stopień jednomyślności grupy, wielkość grupy wywierającej nacisk, stopień kompetencji członków grupy w dziedzinie, w której występuje próba konformizowania jednostki, obecność w grupie osób znaczących dla jednostki. - cechy zadania lub sprawy, której dotyczy nacis 53. Na czym polega syndrom grupowego myślenia? rozpocznij naukę Przed podjęciem decyzji, uruchamiane są pewne procesy grupowe, które najczęściej określa się mianem grupowego myślenia. Na syndrom ten składają się: - ograniczenie odbioru informacji, zwłaszcza tych, które są niezgodne z wytworzonym obrazem sytuacji i przyjętym planem działania, co powoduje, iż bagatelizowane są komunikaty dotyczące błędów i niebezpieczeństw związanych z koncepcją działań decyzyjnych, - przyjęte zasady wzajemnego podtrzymywania rozwiązań, które grupa wypracowała i zaakceptowała, 54. Co złożyło się na proces kształtowania się narodu? rozpocznij naukę Naród należy do tych zbiorowości społecznych, które odgrywają podstawową rolę w każdym społeczeństwie. Można powiedzieć, że zbiorowość ta jest podstawowym spoiwem o charakterze kulturowym różnorodnych grup społecznych i innych zbiorowości. Na proces kształtowania się narodu złożyło się: - myśl społeczna i socjologiczna XIX w. oraz pierwszej połowy XX, od czasów Wiosny Ludów, zapanowało przekonanie, że ludzkość składa się głównie z grup etnicznych, narodowości i narodów, mających prawo do suweren 55. Na czym polega specyfikacja narodu jako zbiorowości? rozpocznij naukę Wspólnotowość narodu zaznacza się w wielu obszarach. Naród ze względu na swą specyfikę, wyrażającą się w tym, że jest wielką zbiorowością, wykształconą w długim procesie rozwoju kulturowego, stanowi; najszersze ramy dla wielu innych zbiorowości, w których element wspólnych norm i wartości odgrywa istotną rolę, bardzo trwałą postać zbiorowości, zdolną trwać nawet kilka tysięcy lat, przykład zbiorowości wytwarzającej trwałe dziedzictwo kulturowe, przykład zbiorowości, która wytwarza bardzo silne p 56. Czym się różni 'ojczyzna prywatna' od 'ojczyzny ideologicznej'? rozpocznij naukę Ojczyznę prywatną jest to przestrzeń wyznaczona miejscem urodzenia czy zamieszkiwania pojedynczego człowieka, ojczyzna ideologiczna – wspólnym terytorium narodowym 57. Jak można zdefiniować strukturę społeczną? rozpocznij naukę Struktura społeczna to układ zależności, stosunków, dystansów społecznych między jednostkami i grupami społecznymi. O strukturze społecznej mówimy w wymiarze empirycznym lub teoretycznym. W wymiarze empirycznym wyróżnia się cztery podstawowe poziomy struktury świata społecznego: ludzie, ich zachowania, wzajemne relacje między nimi, werbalizowane postawy i opinie, małe grupy społeczne, wielkie grupy społeczne, wielkie systemy społeczne - społeczeństwa globalne. W wymiarze teoretycznym wyróżnia si 58. Na czym polega różnica między zróżnicowaniem społecznym a nierównością społeczną? rozpocznij naukę Zróżnicowanie społeczne - wynik empirycznych badań socjologicznych, które mają na celu dowiedzenie między jakimi grupami społecznymi występują zróżnicowania (ujęcie podmiotowe) oraz pod jakimi względami występują te różnice (ujęcie przedmiotowe). Do najczęściej stosowanych kryteriów podziału społeczeństwa na grupy należą: • kryterium miejsca zamieszkania • kryterium klasowo-warstwowe • kryterium społeczno-zawodowe • kryterium aktywności zawodowej • kryterium płci • kryterium wieku W badaniach uw 59. Na czym polega dekompozycja cech położenia społecznego? rozpocznij naukę Rozbieżność podstawowych cech położenia społecznego, a więc taka sytuacja, w której poszczególne jednostki i grupy w różnym stopniu uczestniczą w tych podstawowych wyznacznikach położenia społecznego określana jest mianem dekompozycji cech położenia społecznego. 60. Jakie są podstawowe założenia dotyczące czterech podstawowych schematów ujmowania struktury klasowej? rozpocznij naukę Generalnie wyróżnić można cztery podstawowe schematy ujmowania struktury klasowej: • schemat dychotomiczny (dwudzielny) w którym dwie klasy ułożone względem siebie biegunowo obdarzone są przeciwstawnymi cechami. • schemat gradacyjny. W schemacie tym społeczeństwo przedstawione jest jako wieloczłonowy układ klas, z których każda jest pod tym samym względem niższa lub wyższa. Wyróżnić możemy dwa rodzaje schematu gradacyjnego; • gradację prostą, w której posługujemy się jednym kryterium szeregowani 61. Jakie grupy społeczne w sensie naukowym zaliczamy do klasy wyższej, średniej i niższej? rozpocznij naukę Klasa wyższa wyróżniana jest zazwyczaj na podstawie takiego kryterium, jakim jest wielkość posiadanego kapitału. Klasa średnia, wyróżniana jest na podstawie dwóch podstawowych kryteriów: posiadanego (zazwyczaj drobnego) kapitału i umysłowego charakteru pracy. Dlatego mówi się, iż w klasie średniej mamy do czynienia z „nową” i „starą” klasą średnią. „Starą” klasę średnią tworzą właściciele drobnego handlu, produkcji, usług produkcyjnych, prowadzące małe, jedno- lub kilkuosobowe, często rodzinne z 62. Co to jest ruchliwość społeczna i jakie są jej podstawowe rodzaje? rozpocznij naukę Ruchliwość społeczna uznawana jest powszechnie za charakterystyczny proces społeczeństwa klasowego. Proces ten zmienia bowiem nie tylko strukturę klasowo-warstwową całych społeczeństw, ale również strukturę zawodową poszczególnych zbiorowości. Ruchliwość społeczna polega na zmianie pozycji społecznej w tej samej zbiorowości lub też na przeniesieniu się do innej zbiorowości i zajęciu tak innej pozycji. Zmieniać pozycje mogą jednostki, grupy, kategorie zawodowe, społeczności lokalne. Ruchliwość pi 66. Jakie są charakterystyczne cechy globalizacji w perspektywie ekonomicznej, politycznej i kulturowej? rozpocznij naukę Podstawowa systematyzacja różnych podejść do globalizacji mieści się jednak w kilku zasadniczych i wzajemnie się warunkujących nurtach tego procesu (ekonomicznym, społecznym, politycznym i kulturowym), które są odzwierciedleniem najistotniejszych sposobów rozumienia globalizacji. Globalizacja jako rynek światowy, którego istotę możemy sprowadzić do stwierdzenia, że: 'każda rzecz może być wyprodukowana gdziekolwiek i sprzedana wszędzie' Globalizacja jako relatywizacja, polegająca na otwieraniu si 67. Jaki jest związek między procesem globalizacji a wyłanianiem się 'państwa kosmopolitycznego' w ujęciu U. Becka? rozpocznij naukę Teza Becka brzmi, iż współcześnie dokonuje się twórczy, pochodzący od wewnątrz proces rozpadu 'prawomocnego' ładu świata, w którym dominowały państwa narodowe. Proces ten jest niezwykle wieloznaczny i pośród wielu scenariuszy jest również i taki, który zawiera możliwość 'spojrzenia kosmopolitycznego' i 'państwa kosmopolitycznego'. Ta zmiana ma objąć wiele mniejszych zmian, wśród których znajdą się; zmiana paradygmatu legitymizacji władzy politycznej, zmiana sposobu posługiwania się wskaźnikami i 68. Jakie cechy wyróżniają społeczeństwa informacyjne? rozpocznij naukę Społeczeństwo informacyjne – tym terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji). Cechy charakterystyczne społeczeństwa informacyjnego to • Wysoko rozwinięty sektor usług, przede wszystkim sektor usług nowoczesnych (bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, 69. Jakie są cechy charakterystyczne społeczeństwa konsumpcyjnego? rozpocznij naukę Społeczeństwo konsumpcyjne – choć trudno tu o jednoznaczną definicję, z powodu wielości opinii i ekstensywności tematu, to można przyjąć, że jest to społeczeństwo nowoczesne, w którym nadrzędnym celem - ze względu na zwiększenie się jakości życia względem czasów dawniejszych, jest konsumpcja, zaś polityka, moralność społeczna i obyczaje, podporządkowują się jej 70. Czym charakteryzuje się kultura konsumpcyjna? rozpocznij naukę Z pojęciem społeczeństwa konsumpcyjnego wiąże się nierozerwalnie pojęcie kultury konsumpcyjnej, określanej też jako kultura ponowoczesna. Na podstawie bogatej literatury przedmiotu możemy powiedzieć, że jej cechą charakterystyczną jest zachęcanie do konsumpcji dóbr ze względu na ich wartość symboliczną; raczej jako znaków niż jako przedmiotów o wartości użytkowej. 71. Jakie są podstawowe założenia społecznej odpowiedzialności korporacji w ujęciu dwóch teorii; stakeholder i shareholders value? rozpocznij naukę Znaczącą implikacją zarządzania z perspektywy stakeholder jest widoczny wpływ zawartych w nim narzędzi na zmiany wewnętrzne w korporacjach, reinterpretacje ich polityki oraz procesu planowania. Grupy kierownicze są zobligowane do brania pod uwagę szerszej perspektywy działania niż perspektywa zwykłych udziałowców (posiadaczy akcji). Muszą analizować oczekiwania i potencjalne zachowania większej liczby aktorów społecznych biorących udział w tych działaniach, zwłaszcza wtedy, gdy projektują strate 79. Jakie są podstawowe koncepcje adaptacji kulturowej? rozpocznij naukę Możemy zatem wyróżnić trzy podstawowe koncepcje adaptacji kulturowej: • szoku kulturowego (culture shock), • stadialnego przystosowania (curve of adjustment), • uczenia się kultury (culture learning). W koncepcji szoku kulturowego autorzy koncentrowali się głównie na społeczno-psychologicznych konsekwencjach różnic kulturowych, z którymi musi się zetknąć osoba obca w danym społeczeństwie. Pierwsze miesiące pobytu jednostki w nowych otoczeniu społecznym opisywane są w kategoriach stresu, poczucia 80. Jakie jest trojakie rozumienie konfliktu społecznego? rozpocznij naukę W literaturze socjologicznej terminowi temu odpowiadając trzy różne pojęcia. I tak mamy konflikt jako: • strukturalną sprzeczność interesów grupowych (wojny, rewolucje, strajki, debaty, parlamenty) • specyficzny rodzaj wrogich interakcji (walka, współzawodnictwo itp.) • rodzaj „psychicznego napięcia” między stronami konfliktu (rodzaj wrogich, często deklarowanych postaw manifestowanych w zachowaniach) 81. Jakie są podstawowe fazy konfliktu społecznego? rozpocznij naukę Faza sprzeczności. Faza napięcia społecznego. Wyraża się ona najczęściej w zbiorowych niezadowoleniu, poczucia zagrożenia. Fazy I i II niekiedy określa się łącznie jako sytuację trudną. Faza racjonalizacji sprzeczności, czyli próba ich wyjaśnienia i uzasadnienia. W tej fazie pojawiają się już ostre podziały między poszczególnymi grupami społecznymi zamieszkanymi w konflikt, uniemożliwiające ich współdziałanie. Faza walki. W tej fazie jedna ze stron podejmuje próbę rozwiązania powstałych sprzeczn 82. Jakie są tradycyjne, a jakie nowoczesne metody rozwiązywania konfliktów społecznych? rozpocznij naukę W tradycyjnym podejściu do rozwiązywania konfliktów, stosowanym również przy konfliktach przemysłowych, mówi się o czterech formach czy metodach rozwiązywania konfliktu społecznego. Są to kompromis, arbitraż, odwlekania i pokojowe współistnienie. Kompromis. Jest najczęściej stosowany przy rozwiązywaniu przez jednostki i grupy występujących konfliktów. Opiera się on na założeniu, że obie strony dojdą do porozumienia, jeżeli tylko każda z nich zadowoli się osiągnięciem częściowego spełnienia swych 83. Jakie są główne, psychologiczne mechanizmy intensyfikujące konflikt? rozpocznij naukę Psychologiczne mechanizmy uruchamiane w procesie walki. Racjonalizacja post-factum, w której najważniejszym argumentem na rzecz naszego dalszego zaangażowania w konflikt jest fakt, że już jesteśmy w niego zaangażowani. Chęć redukcji dysonansu poznawczego, przejawiająca się w gotowości do ponoszenia dalszych poświęceń mających doprowadzić do pokonania przeciwnika. Błędne koło strachu, to rosnące poczucie zagrożenia wraz z rozwojem konfliktu. Pułapka sytuacyjna wynika z przekonania, że dalsza eska Wstęp do socjologii. Ad. 1. -funkcjonowanie instytucji społecznych (rodzina, szkoła, wymiar sprawiedliwości itd.) Ad.2. b) Grupowa – gdzie społeczeństwo, to złożone z jednostek, zintegrowane całości, już nie luźne zbiory, lecz spoiste zbiorowości. Aby mówić o społeczeństwie pomiędzy jednostkami muszą występować jakieś ^{ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z PRZEDMIOTU „SOCJOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE”(grudzień 2014)Poniżej znajdujemy wykaz zagadnień pomocnych do egzaminu z przedmiotu „Socjologia ispołeczeństwo obywatelskie”. Zagadnienia zostały ujęte w sposób ogólny i posłużą dosformułowania 20 pytań egzaminacyjnych. Zagadnienia i związane z nimi problemy byłyomawiane na wykładach. Są także zawarte w trzech podręcznikach (patrz sylabus, pozycja„Lektury obowiązkowe do zajęć”). Warunkiem zdania egzaminu jest uzyskanie 12 punktów,czyli 60 % odpowiedzi zalicza egzamin. Pełna odpowiedź na każde pytanie to uzyskanyprzez studenta 1 punkt. Niepełne odpowiedzi będą także punktowane na zasadzie: 0,25;0,50; 0,75. Dla ułatwienia przygotowań do egzaminu i ugruntowania zdobytej wiedzy stu-denci mają dostęp do materiałów pomocniczych wykorzystywanych w trakcie wykładów. POWODZENIA!} FIZJOLOGIA egzamin z wyk ł adu. 1) Na serce działa podobni do układu współczulnego (tzn. pobudzająco): adrenalina i noradrenalina.2) Jaką zależność przedstawia krzywa dysocjacji/asocjacji hemoglobiny? -> nasycenie tlenem 3) Jak działa tromboplastyna? -> powstaje pratrombina -> trombina -> fibrynogen -> fibryna; przejście fibrynogenu w fibrynę to drugi etap hemostazy

Test dla uczelni wyższych Test z socjologii rodziny Ilość pytań: 9 Rozwiązywany: 1411 razy

Słówka angielskie z zakresu socjologii na egzamin; System Bezpieczeństwa - wszystkie notatki na egzamin part 2; Exam 2018, questions and answers; Exam 2018, questions and answers; Egzamin z Metod Badań Ilosciowych; Exam 2016, questions and answers Wprowadzenie do socjologii. Miejsce socjologii wśród innych nauk i w życiu społecznym. 1. Przedmiot socjologii. Co jest przedmiotem badań socjologii? Przedmiotem zainteresowania socjologii są wszelkiego rodzaju zbiorowości ludzkie, ich struktura, zachodzące w nich zjawiska i procesy, relacje między nimi, a także społeczne zachowania ludzi, wynikające z ich przynależności do tychże zbiorowości (na przykład normy kulturowe, konformizm grupowy)Przykład zbiorowości: publiczność, tłum uczestniczący w zamieszkach ulicznych, rodzina, naród, orkiestra symfoniczna. Przedmiotem badań socjologii są współczesne społeczeństwa rozwinięte. 2. Podejście akademickie a radykalne/krytyczne. • Podejście akademickie- kojarzy się z nauka „statyczą”, lecz bezpośrednio niezaangażowaną, koncentracja na zagadnieniach prawdy i fałszu, pozostaje jednocześnie w cieniu dylematu dobra i zła, dominuje we współczesnej socjologii • Podejście radykalne- łączy działalność poznawczą z opowiedzeniem się za pewnymi wartościami, pewną wizją urządzenia świata społecznego, działanie na rzecz ich realizacji. 3. Socjologiczna wyobraźnia. Czynnikiem sukcesu w uprawianiu nauki i wszystkich specjalności zawodowych wymagających koncepcyjnego myślenia jest specyficzny dla poszczególnych dyscyplin typ wyobraźni. Uruchomienie wyobraźni wymaga uaktualnionej wiedzy i odwrotnie i specyficzna ciekawość. Socjologiczna wyobraźnia polega na umiejętności znajdowania związku między indywidualnymi losami życiowymi ludzi a stanem, w jakim znajduje się społeczeństwo, jego historią i procesem zmian. Elementy socjologicznej wyobraźni 1. umiejętność spojrzenia z dystansu na społeczeństwo, gotowość do weryfikacji pozornych oczywistości i stereotypów 2. umiejętność dostrzegania prawidłowości i tendencji w wielkiej liczbie różnorodnych zdarzeń jednostkowych 4. Rola socjologii w życiu publicznym. Relacje socjologii z instytucjami życia publicznego, w tym ze środowiskami masowego przekazu , administracją państwową i elitami politycznymi, układają się w sposób trudy do zaakceptowania przez środowisko socjologiczne. Niezależna wiedza socjologiczna, za wyjątkiem niektórych sondaży przedwyborczych, nie odgrywa w życiu publicznym istotnej roli. Miejsce socjologii w mediach jest mało znaczące. Pojawia się ona w nich na ogół w dwóch postaciach: publikowania wyników badań opinii publicznej, zwłaszcza preferencji wyborczych i wystąpień tzw. Socjologów medialnych, występujących w rolach komentatorów bieżących wydarzeń. W odbiorze społecznym , socjologia jest utożsamiana przede wszystkim z tzw. Sondażystyką. Zarys historii socjologii. 1. Wady przednaukowej refleksji o społeczeństwie. ▲ Normatywny i finalistyczny punkt widzenia. Filozofów bardziej interesowało, jak być powinno, niż to, jak jest. ▲ Woluntaryzm. Wiara we wszechmoc władz który, jeśli tylko rozporządza odpowiedni środkami , może w sposób dowolny ukształtować państwo i społeczeństwo. ▲ Koncentracja uwagi na państwie i władzy. ▲ Brak systematycznych badań empirycznych i analiz, dominacja myślenia dedukcyjnego. 2. Utopijne projekty zmian społecznych jako przejaw wad myślenia przednaukowego lub nienaukowego. Krytyka współczesnych im społeczeństw, zwłaszcza pakujących w nich nierówności, dążenie do równości, sprawiedliwości społecznej i postępu, pragnienie racjonalnego, a zarazem etycznego porządku społecznego. Za główną przyczynę nierówności uznawali na ogół prywatną własność czynników wytwórczych lub nadmierną rolę pieniądza w stosunkach między ludźmi. Ich koncepcje opierały się ogólnie na ideach wspólnej własności, społecznego wytwarzania i społecznej konsumpcji. 3. Dlaczego za początek socjologii naukowej umownie uznaje się rok 1838 i wiąże się go z osobą Augusta Comte’a? August Comte- po raz pierwszy użył pojęcia „socjologia” w pracy wydanej w 1838r. : Uważał on socjologię za „królową nauk”. ▲ nadanie socjologii pierwszoplanowej rangi w systemie nauk pozytywnych, ▲ wyjściowe określenie przedmiotu jej badań, ▲ zaproponował metody badawcze. ▲ Wyróżnił dwie komplementarne dyscypliny socjologii: statyka społeczna (samorzutny porządek świata), dynamika społeczna (ciągły i konieczny rozwój ludzkości) ▲ Postulował powołanie naukowej, świeckiej religii, mającej być podstawą nowego ładu społecznego. 4. Najważniejsze różnice i podobieństwa w sposobie uprawiania nauki o społeczeństwie u A. Comte’a i K. Marksa, myślicieli XIX wieku. Różnice: ♦ Marks nie podzielał optymizmu zw. z budową sprawiedliwego i nieantagonistycznego społ. na bazie kapitalizmu, chciał znieść prywatną własność i zlikwidować burżuazyjne państwo. Wspólne założenia Comte’a i Karola Marksa ✓ Opis kapitalizmu w różnych fazach rozwoju ✓ Wyższość kapitalizmu (stwarza ludzkości szansę przyspieszenia rozwoju społeczno- ekonomicznego) nad feudalizmem ✓ Wnikliwość badawcza powinna być połączona z zaangażowaniem społecznym, a rezultaty badań wykorzystane do całościowej zmiany społecznej. ✓ Uprawiali naukę o społeczeństwie na sposób radykalny 5. Początki socjologii w Polsce (krótka informacja, w tym rok 1920, powstanie katedr socjologii). 4. Wybór sposobu przeprowadzania badań i tworzenie w ich ramach konkretnych narzędzi badawczych (np.. Ankiety, kwestionariusza wywiadu, projektu eksperymentu) oraz zbieranie i analizowanie danych. Istotnym zadaniem jest zapewnienie odpowiedniości między treścią i zebranych materiałów a treścią i zakresem wyników, jakie prawomocnie można z nich wyciągnąć. 5. Dochodzenie do konkluzji i ich formułowanie - Dane w zależności od ich charakteru, trzeba odpowiednio zagregować w tabelach lub innego rodzaju zbiorczych zestawieniach i przygotować do analizy. 2. Na czym polega operacjonalizacja definicji i badań jako całości? Operacjonalizacja- polega na przygotowaniu szeregu operacji badawczych, które powinny doprowadzić do udzielenia odpowiedzi na stawiane pytania, a także operacjonalizacja to ustalenie sekwencji operacji, które powinny doprowadzić do rozwiązania danego problemu badawczego. 3. Najważniejsze metody pozyskiwania danych w socjologii empirycznej (obserwacja zewnętrzna i uczestnicząca, wywiad, ankieta, analiza dokumentów zastanych, analiza dokumentów osobistych, eksperyment – krótkie charakterystyki). • Obserwacja- dzieli się na zewnętrzną (polega na obserwacji badanego obiektu z zewnątrz, celowy dobór miejsca, czasu i interwałów czasowych, w których obserwacja będzie dokonywana) i uczestnicząca (wejście do badanej zbiorowości i obserwacji jej funkcjonowania z punktu widzenia jej uczestnika "od wewnątrz", możliwość lepszego poznania zarówno subiektywnych jak i obiektywnych uwarunkowań badanych zachowań i zjawisk). • Wywiad-polega na rozmowie pomiędzy prowadzącym badania socjologiem a osobą udzielająco informacji zwaną respondentem. Narzędziem pracy jest kwestionariusz, odpowiedzi są zazwyczaj nagrywane na dyktafon a po fakcie wpisywane w kwestionariusz. • Ankieta-Stosuje się ją do badania zjawisk występujących w dużej skali, polega na analizie samodzielnie wypełnionych kwestionariuszy, dostarczonych im i odbieranych na wiele różnych sposobów. • Wykorzystanie już istniejących materiałów-wtórna analiza różnego rodzaju dostępnych już materiałów. • Analiza dokumentów osobistych- badań poszukuje się w biografiach ludzi, ich subiektywnych pozycjach i kolejach losu, kształtowanych przez szersze zjawiska i procesy społeczno-ekonomiczne. • Eksperyment-polega na zamierzonej zmianie niektórych zmiennych współtworzących badaną sytuację, przy jednoczesnej obserwacji innych zmiennych, może być przeprowadzony zarówno w laboratorium jak i w środowisku naturalnym. 4. Kwestionariusz jako instrument wywiadu i ankiety. Kwestionariusz- musi zawierać zrozumiałe, nie sugerujące odpowiedzi pytania. Prawidłowo zbudowany kwestionariusz wywiadu składa się na ogół z trzech części: metryczki, wywiadu właściwego i protokołu obserwacji. Do metryczki wpisuje się możliwe do uzyskania, istotne z punktu widzenia prowadzonych badań, jednostkowe dane dotyczące respondenta np. płeć, wiek. Dane te pozwalają lepiej zanalizować zebrane materiały. 5. Najważniejsze zasady etyki badań w socjologii. • Utrzymywanie obiektywizmu i rzetelności badań • Uczciwe informowanie o rzeczywistym zakresie swojej wiedzy i preferowanym sposobie uprawiania socjologii • Publiczne, rzetelne poinformowanie o wykładzie wszystkich osób biorących udział w badaniach i w przygotowaniu publikacji w finalny rezultat • Ujawnienie w sprawozdaniu z badań wszystkich źródeł ich finansowania, informowanie o rodzaju każdego związku łączącego wykonawców badań ze sponsorami • Po ukończeniu własnych analiz, udostępnienie innym badaczom, za rozsądną opłatą, wszystkich zebranych i przygotowanym dzięki funduszom publicznym surowych danych i odnoszącej się do nich dokumentacji Organizacja życia społecznego: kultura. Problemy zróżnicowania kulturowego. 1. Definicja kultury w rozumieniu socjologicznym (najważniejsze jej elementy). Kultura to całościowy sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowość. Jest podstawą życia społecznego, zmienia się wraz ze społeczeństwem, wytwór wielorakiej praktyki życia społecznego, ludzkich działań i interakcji. Poprzez kulturę społeczeństwa przenoszą swoje wielowiekowe doświadczenia. Pełni ona w nich funkcję integrująca, określa normy i wartości, współtworzy kryteria racjonalności działań, umożliwia ich przewidywalność. 2. Artefakt kulturowy, pojęcie. Artefakty kulturowe- wszelkie przedmioty materialne i zjawiska wytworzone i zobiektyzowane w danej kulturze jako jej normy i standardy (np. obyczaje kulinarne - chińskie pałeczki, hinduizm-nie jedzenie wołowiny) 3. Najważniejsze czynniki rozwoju kultur (innowacje i dyfuzja). ✓ Innowacje- nowe idee, których skutki zmieniają obszar kultury materialnej lub duchowej lub oba naraz. Możliwe sposoby wpływu innowacji: a) przez oddziaływanie nieplanowane (odkrycia Darwina, Kopernika, współczesna telekomunikacja), b)przez świadome zastosowanie, w ramach pewnych strategii modernizacyjnych. ✓ Dyfuzja kulturowa- zjawisko rozprzestrzeniania się i przenikania elementów jednej kultury do innych, wynikające z różnego rodzaju kontaktów międzykulturowych. W dyfuzji przyjmowane są te elementy z obcych kultur, które nie są sprzeczne z wartościami i sposobem życia przyjętymi w danym społeczeństwie. Wytwory kultury: materialnej(rower, komputer), duchowej (obchodzenie Świąt Bożego Narodzenia) 4. Najważniejsze elementy kultury: Język- Jako element kultury (symbolicznej), instrument komunikacji a także myślenia. Jest względnie spójnym systemem pojęć, ich znaczeń i wzajemnych relacji między nimi. Poprzez język interpretuje się świat, w tym sensie także się go tworzy. Według tej hipotezy, jeśli ludzie nazywają poszczególne elementy w świecie tylko poprzez istniejący język w świecie, to wtedy język wyprzedza myślenie. Język i myślenie wzajemnie na siebie wpływają. Wartości- obiekt będący przedmiotem oceny w kategoriach tego, co właściwe, dobre, pożądane. Wartości są mocno zróżnicowane ze względu na ich rangę. Konsekwencją tego zróżnicowania jest konieczność zhierarchizowania wartości. Normy- wynikające z przyjętych wartości, ustalone i zaakceptowane sposoby zachowania w danym społeczeństwie lub zbiorowości. Normy można podzielić na zwyczaje, obyczaje, tabu. Normy jako elementy kultury najwyraźniej uwidaczniają porównania międzykulturowe. Ukazują one różnorodność norm obyczajowych regulujących te same sytuacje społeczne. Sankcje-kary i nagrody, których istotą jest skłanianie członków społeczeństwa do konformizmu w stosunku do norm i ich podtrzymywanie. 5. Integracja kulturowa w ujęciu funkcjonalistycznym i konfliktowym. Integracja kulturowa w ujęciu funkcjonalistycznym- dominująca kultura stabilizuje i "uświęca" istniejący ład społeczny, kształtowanie się subkultur wewnątrz narodów. Integracja kulturowa w ujęciu konfliktowym- stabilizacyjna funkcja kultury dominującej, kulturowa integracja nie jest często oparta na zgodzie, kultura utwierdza istniejący ład. 6. Zróżnicowanie kulturowe: subkultury, kontrkultury, szok kulturowy. • Subkultury-powstające w ramach kultury dominującej, przejawiają się w nich różnice między zbiorowościami np. Na bazie miejsca zamieszkania, religijne, zawodowe • Kontrkultury- różnego rodzaju struktury kulturowe, których uczestnicy odrzucają podstawowe wartości i normy kultury dominującej. Kontrkultura może być przejawem kulturowej autonomii pewnych zbiorowości lub też buntu, odrzucenia norm i wartości kultury dominjącej. Dominującej, np..hipisi • Szok kulturowy- kontakt z wytworami kultur lub subkultur krańcowo odmiennych od naszych wzorców kulturowych 7. Postawy wobec zróżnicowania kulturowego: Kulturocentryzm (atnocentryzm)- ocena innych kultur przez standardy własnej kultury, uznanie własnej kultury na najlepszą, obce kultury są oceniane na podstawie ich dystansu do naszej kultury, określenie innych kultur jako zacofane, prymitywne oraz lekceważenie ich dorobku Ksenocentryzm- przyjmowanie niektórych, istniejących wzorców kultury obcej, za lepsze. Ocenianie kultury własnej, poprzez standardy konkretnej kultury obcej uznanej często za wyższą. Relaktywizm kulturowy- praktyka oceniania danej kultury zgodnie z jej własnymi standardami. Polega na respektowaniu i poszanowaniu własnej kultury, przy jednoczesnym szacunku dla kultur odmiennych i docenieniu wnoszonych przez nie wartości. 8. Problemy wielokulturowości współczesnych społeczeństw. Polska jest obecnie społeczeństwem w wysokim stopniu monokulturowym. Aktualne tendencje demograficzne, wyrażające się w niskim przyroście naturalnym i wysoko ujemnym saldzie migracji zagranicznych, uprawdopodobniają oparcie strategii rozwojowych Polski na migracji zewnętrznej. Wielokulturowość jest jednak w wielu współczesnych krajach determinantą ich życia społecznego np. w USA. 2. Elementy struktury społecznej: A. Status społeczny- to pozycja danej jednostki w zbiorowości lub społeczeństwie. Jest to pozycja społecznie zdefiniowana, to znaczy rozpoznawalna. Status społeczny jest wartościujący w kategoriach niższy – wyższy. Przykłady: bezdomny, minister, pielęgniarka, uchodźca. • Status dominujący- kultura społeczeństwa lub wartości grupowe określają, który status jest dominujący. (np. status ojca, matki) • Status uogólniony- odgadujemy go na podstawie zewnętrznych znamion danej osoby, Reguły jego tworzenia są specyficzne dla danego społeczeństwa i jego grup. • Status przypisany- nadawany na podstawie cech które jednostka posiada bez własnej zasługi i winy. Np. talent, płeć, wiek, rasa • Status osiągnięty- nadawany na podstawie cech, które jednostka nabyła poprzez w własne starania i zasługi np. wykształcenie, poziom dochodów, sytuacja rodzinna Zmaina kulturowych następstw statusów przypisanych- polegają one na pełnej akceptacji własnego statusu przy jednoczesnej niezgodzie na wynikające z niego konsekwencje kulturowe np. kobiety, homoseksualiści, mniejszości rasowe i etniczne. W większości grup domagających się zmian kulturowych następstw ich statusów przypisanych, ich działania dotyczą zrównania prawa. B. Rola społeczna- zestaw oczekiwań kierowanych do ludzi, określonych ze względu na zajmowaną przez nich pozycję lub posiadany status. Oczekiwania wiążą się ze świadomością właściwego wzorca pełnienia roli. Rolą społeczną nazywamy to, co jednostka wykonuje, jak i to, czego się od niej oczekuje. Kulturowe wzorce ról społecznych znane są zarówno ich wykonawcom jak i osobom, które oceniają (kontrolują) sposób ich wykonywania . Wzorce ról społecznych są przekazywane w procesie socjalizacji, w postaci ogólnych, częściowo otwartych schematów. Przykłady ról społecznych: matka, przyjaciel, dyrektor, student. Prawidłowo funkcjonująca jednostka realizuje różne role społeczne. C. Instytucje społeczne- instytucje społeczne rozumie się szeroko, jako przyjęte w danym społeczeństwie sposoby osiągania istotnych dla tego społeczeństwa celów. Przykłady instytucji społecznych, znajdujących się w polu zainteresowania socjologów: rodzina, środki masowego przekazu, religia, kościół, wybory. Funkcjonalistyczny punkt widzenia na instytucje społeczne: poprzez instytucje realizowane są istotne cele/zadania podtrzymujące stan równowagi systemu społecznego i integrację społeczną Konfliktowy punkt widzenia: instytucje podtrzymują ład społeczny, ale na warunkach grup uprzywilejowanych, ład w ten sposób podtrzymywany jest zły i wymaga zmian, atak na instytucje D. Sieć społeczna- łańcuch bezpośrednich relacji między osobami, które rozszerzają się na kolejne kręgi relacji pośrednich. Sieć społeczna udostępnia istotne zasoby: na przykład: potwierdzenie wiarygodności, dostęp do informacji, utrzymanie więzi, możliwość współdziałania i uzyskania wsparcia, obniżenie kosztów transakcyjnych w obrocie gospodarczym. Nepotyzm- to system uprzywilejowana oparty na rodzinie: jednostka posiadająca zakres władzy faworyzuje swoich krewnych przy mianowaniu na stanowiska lub przyznawaniu im przywilejów. Trybalizm- utrzymywanie się w szerszym społeczeństwie efektywnych więzi plemiennych, wzajemne popieranie się, promowanie i współdziałanie członków tego samego plemienia. Przykłady negatywnych zjawisk będących skutkiem działania „czarnej” lub „szarej” sieci społecznej: organizacje przestępcze, „republika kolesiów”, karuzela stanowisk, lobby homoseksualne. E. Kapitał społeczny- -Poziom mikrospołeczny- Kapitał społeczny to korzyści wynikające z uczestnictwa jednostek i rodzin w sieci społecznej udostępniającej różnego rodzaju zasoby. Dostęp jednostek do sieci społecznej i do oferowanych przez nią zasobów nie jest równy. -Poziom makrospołeczny- Kapitał społeczny „umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji wspólnych interesów”. Jest on tworzony i przekazywany za pośrednictwem mechanizmów kulturowych: religii, tradycji. 3. Formy życia społecznego: kategoria społeczna, zbiorowość, grupa społeczna, krąg społeczny, tłum i jego rodzaje. Kategoria społeczna- zbiór jednostek wyróżnionych ze względu na posiadanie przez nich cech istotnych dla życia społecznego, np. wiek, płeć, miasto. Zbiorowość społeczna- pewna liczba jednostek, między którymi występuje więź społeczna, struktura wzajemnych powiązań społecznych. Grupa społeczna to pewna liczba ludzi związanych bezpośrednimi lub pośrednimi więziami, posiadająca wspólne wartości, normy i cele. Grupa posiada wewnętrzną strukturę, poczucie wyższości w stosunku do innych grup z tego samego poziomu odniesienia, np. społeczność danego państwa, orkiestra, rodzina, załoga. Krąg społeczny- niewielka zbiorowość powstające na bazie bezpośrednich syczności lub wspólnoty losu, nie ma formalnej organizacji wewnętrznej, charakteryzuje się słabą więzią i brakiem wyraźniej zasady odrębności. Może powstać: zainteresowań (koleżanki), instytucji (szkoła). Tłum- przelotne zgromadzenie bardzo wielu osób na niewielkiej przestrzeni, które spontanicznie i podobnie reagują na te same podniety. Cechy tłumu: styczność przestrzenna, silna łączność psychiczna, wzmożone naśladownictwo, poczucie siły, podatność na sugestię, spontaniczność. Rodzaje: agresywny, uciekający, nabywający lub rabujący, demonstrujący 4. Grupa społeczna, jej rodzaje: mała – duża, pierwotna – wtórna, formalna - nieformalna, inkluzywna (czyli otwarta) – ekskluzywna (czyli zamknięta), grupy odniesienia. Rodzaje grup społecznych: ▲ małe- prosta struktura, zasadniczymi ich elementami są jednostki ludzkie i łączące ich relacje, np. rodzina ▲ duże- złożona struktura, więź ma charakter pośredni, np. Partia polityczna ▲ wtórne- więzi o charakterze rzeczowym, celowym, długotrwałość np. drużyna piłkarska ▲ pierwotne- więzi o charakterze naturalnym i osobistym, krótkotrwałość, np., rodzina ▲ formalne- grupa osób, w której więzi są relacjami między wykonywanymi rolami społecznymi, funkcjonowanie uregulowane przez dokumenty, np. personel ▲ nieformalne- funkcjonowanie opiera się na normach zwyczajowych i obyczajowych, np. więźniowie w zakładzie karym, razem bawiący się rówieśnicy ▲ inkluzywne- grupy otwarte, nie ma barier dla osób chcących wejść w skład ▲ ekskluzywne- grupy zamknięte, trudne kryteria, wejście wymaga czyjejś rekomendacji lub egzaminu np. koło myśliwskie. ▲ Grupy odniesienia to te grupy, z którymi jednostka silnie się (pozytywnie) identyfikuje, określają one dla jednostki wzorce akceptowanych przez nią norm i hierarchii wartości, pełnią one dla niej funkcję pewnego rodzaju „audytorium” np. kibole, rodzina 5. Znaczenie grup w życiu społecznym. Zjawisk i procesów społecznych, zarówno na poziomie mikro jak i makro nie można zrozumieć bez uwzględnienia wpływu grup społecznych na ich przebieg. Grupy społeczne mają zasadniczy wpływ na działanie ludzkie. Ukierunkowują je, tworzą ich właściwe wzorce, motywują do nich. Realizacja zadań grupy, rozbita na poszczególne role, nadaje jednostkom poczucie sensu istnienia. Część swoich potrzeb, które można nazwać potrzebami społecznymi, jednostka może zaspokoić tylko w ramach grup społecznych 6. Grupa w sytuacji konfliktu międzygrupowego. Grupy społeczne w odmienny sposób funkcjonują w ramach ogólnie respektowanego ładu (pokoju) w relacjach międzygrupowych i w warunkach ostrego konfliktu międzygrupowego. Antagonizm (konflikt) międzygrupowy powoduje: wzrost etnocentryzmu oraz poczucia więzi w grupie, nasilenie wrogości wobec grupy obcej, nadróżnicowanie grupy własnej i obcej („oni wszyscy są tacy”), granice grupy stają się pilniej strzeżone i „testowane”, odstępstwo i nielojalność wobec grupy karane są surowiej, skrajną konsekwencją konfliktu jest przyjęcie zasady „albo my, albo oni” 7. Więź społeczna a rozwój społeczno gospodarczy, ujęcia klasyków socjologii: E. Durkheima i F. Tonniesa. Jaki jest ogólny kierunek zmian więzi społecznej wraz z rozwojem społeczno – gospodarczym, według wymienionych klasyków (tylko ogólne wnioski)? Dwa typy solidarności społecznej według Emila Durkheima Założenie: miarą rozwoju społecznego jest stopień podziału pracy, im wyższy stopień podziału pracy, tym wyższy poziom rozwoju Mechaniczna- społeczeństwo mało rozwinięte, liczba specjalizacji zawodowych jest niewielka, mała liczba ról społecznych, niewielkie społeczeństwa, relacje osobowe, osobiste kontakty Wyjaśnienie biologiczne- pierwsze badania na temat przyczyn zachowań dewiacyjnych przeprowadzili reprezentanci nauk medycznych (biologia). Najbardziej znane wyjaśnienie- poddanie więźniów różnym pomiarom fizycznym, dochodząc do wniosku, że posiadają oni swoiste cechy fizyczne charakterystyczne dla przestępców. Wyjaśnieni psychologiczne- koncentracja na jednostce ludzkiej, przy uwzględnieniu wielokierunkowego wpływu społeczeństwa na kształtowanie się osobowości. W ich treści typowe jest poszukiwanie przyczyn w społecznym procesie kształtowania osobowości, w tym wadach procesu socjalizacji. Wady te doprowadzić mogą do względnie trwałych zaburzeń osobowościowych, które w istotny sposób wpływają na relacje dotkniętych nimi ludzi ze środowiskiem społecznym.. 7. Socjologiczne wyjaśnienia przyczyn dewiacji: A. Perspektywa funkcjonalistyczna: pozytywne skutki dewiacji, przykład teorii anomii społecznej R. Mertona Według funkcjonalistów dewiacja jest uniwersalnie występującą cechą życia społecznego, oczekiwaną i normalną reakcją na różne sytuacje społeczne. Dewiacje powodują zarówno złe jak i dobre skutki w sensie społecznym. Pozytywne (społecznie funkcjonalne) skutki dewiacji: dewiacje potwierdzają normy i wartości kulturowe, społeczeństwo określa granice tolerancji, oddzielające zachowanie pożądane od niepożądanych, dewiacje sprzyjają integracji i modernizacji społeczeństwa. Warunkiem jest utrzymywanie zachowań dewiacyjnych pod kontrolą. Dewiacja to, w teorii Mertona, odstępstwo od przyjętych w danym społeczeństwie wartości, które nie musi być patologią lub zachowaniem o charakterze przestępczym . Anomia społeczna to sytuacja, kiedy społecznie zaakceptowanych wartości nie da się osiągać przy pomocy społecznie zaakceptowanych środków. B. Pięć sposobów reakcji na sytuację anomijną: Konformizm- jednostki obierające konformistyczny typ adaptacji dążą do osiągnięcia kulturowych wyznaczonych celów, przestrzegając norm określających dopuszczalne sposoby ich realizacji. Dążą do celu, przestrzegając reguł. Nie ma charakteru dewiacyjnego. Innowacja- polega na dążenie do osiągnięcia kulturowo usankcjonowanych celów, przy zastosowaniu zabronionych, nieetycznych środków. Innowacja występuje we wszystkich warstwach społecznych. Przykładem jest kasiarz (kradzież pieniądza). Rytualizm- polega na odrzuceniu wartości celów narzuconych przez kulturę, braku ich świadomości lub na znacznej redukcji aspiracji do ich osiągnięcia, przy jednoczesnym nadmiernym trzymaniu się norm postępowania przyjętych w tejże kulturze. Np. urzędnik który czuję się najważniejszy . Wycofanie- polega na odrzuceniu zarówno wartości-celów, jak i środków właściwych do ich osiągana, zaakceptowanych w głównym nurcie kultury społeczeństwa, w którym się żyję. Np. bezdomni, „ zawodowi” bezrobotni. Bunt-polega na odrzuceniu zarówno dotychczasowych celów kulturowych, jak i zinstytucjonalizowanych środków służących do ich realizacji, przy jednoczesnym dążeniu do wprowadzenia owych celów kulturowych i nowych norm instytucjonalnych. C. perspektywa interakcjonistyczna Interakcjonizm, dwie klasyczne koncepcje: Treść teorii zróżnicowanych powiązań: jednostki uczą się norm i zachowań dewiacyjnych w toku socjalizacji, wszyscy ludzie mogą przyjąć normy i wartości uznawane za dewiacyjne, ale prawdopodobieństwo tego zwiększa ich zintegrowanie w środowisku społecznym, które te normy i wartości akceptuje, oraz młody wiek. Treść teorii społecznego naznaczania: społeczne naznaczanie (inaczej: stygmatyzacja, etykietowanie) to przypisywanie jednostce negatywnych cech zbiorowości, do której, jak my sądzimy, dana jednostka należy. Kariera dewiacyjna- szukanie akceptacji i oparcia u jednostek podobnych do siebie, poprzez mechanizm racjonalizacji stopniowo przebudowuje obraz samego siebie, akceptując się w roli dewianta, a nawet czerpiąc z niej satysfakcję. Konkretna sytuacja życiowa może sprzyjać wyborowi roli dewianta ponieważ rola taka może zapewnić lepszą formułę adaptacyjną i większe korzyści dla jednostki niż rola konformisty. D. perspektywa konfliktowa; Istota: poszczególne grupy społeczne tak definiują dewiacje, aby służyło to ich interesom. Stanowienie prawa we współczesnych społeczeństwach to próba narzucenia innym swojej własnej moralności. W te sposób specyficzne normy i wartości, które odpowiadają punktowi widzenia i interesom innej grupy, mogą być uznane za niepożądane, a ich reprezentanci negatywnie oceniani. Określanie innych grup społecznych jako dewiantów występuje, gdy grupy pozostają w sytuacji sprzeczności interesów, lub mniej lub bardziej otwartego konfliktu międzygrupowego. E. perspektywa teorii kontroli, w tym „teoria” wybitych okien i zasada „zero tolerancji”. Treść teorii kontroli: dewiacje mają tendencję narastającą tam, gdzie mechanizmy kontroli społecznej tworzą zbyt słabą presję, aby neutralizować impulsy skłaniające do zachowań dewiacyjnych. W wielu przypadkach przestępstwa wynikają z decyzji sytuacyjnej (okazji), gdy pojawia się szansa na bezkarność. W teorii kontroli, antidotum na dewiacje jest wzmożenie środków kontroli, na przykład instalacja monitoringu „teoria wybitych okien”-istnieje bezpośredni związek między nieporządnym widokiem otoczenia, brudem, wandalizmem np. wybite okna, graffiti, a faktycznie popełnianymi czynami przestępczymi. Małe przewinienia bez kary powoduje ośmielenie sprawców. Zjawisko te powoduje również selekcje mieszkańców. „zero tolerancji”- zachowanie porządku i kontroli jest kluczem do ograniczania zachowań dewiacyjnych. Zasada ta oznacza bezwzględny nadzór i karanie za najdrobniejsze przewinienia. Działania te mają zapobiec poważniejszym przestępstowm. 1. Co to jest stratyfikacja? Stratyfikacja społeczna to hierarchia uogólnionych społecznych kategorii statusowych w danym społeczeństwie. Warstwy wyróżnia się (na ogół), ze względu na ich udział w podziale wartości wysoko ocenianych w danym społeczeństwie, współtworzących ich status uogólniony, takich jak dochody, bogactwo, prestiż, styl życia, wykształcenie, udział we władzy Liczba wyróżnianych warstw zależy od sposobu i szczegółowości ujęcia 2. Argumenty za i przeciw stratyfikacji. Czy stratyfikacja jest z zasady dobra lub zła? Za: • Występuje ona we wszystkich znanych społeczeństwach, co świadczy o tym, że jest potrzebna jako element organizacji społeczeństwa, w tym jako istotny czynnik motywacyjny • Sprzyja prawidłowej alokacji talentów i zasobów, a także rozwojowi społecznemu w ogóle • Jest sprawiedliwa, bo tylko nierówny podział jest sprawiedliwy • Większość społeczeństwa podziela wartości i przekonania podtrzymujące stratyfikację społeczną Przeciw: • Akceptacja nierówności społecznych, zwłaszcza w dostępie do dóbr, zależy od przyjętej koncepcji natury człowieka. W skrajnie lewicowej koncepcji uznaje się, że człowieka motywują nie korzyści materialne a w wystarczającym stopniu dążenie do samorealizacji i dobra wspólnego. Stąd, nierówny podział nie jest potrzebny. • Dostęp do wysoko wynagradzanych pozycji opiera się przede wszystkim na mechanizmach ich społecznego dziedziczenia. Pozycje te osiągają nie osoby najbardziej kompetentne a te które pochodzą z rodzin społecznie uprzywilejowanych. • Trwałość warstw, czyli mała ruchliwość pionowa, i zbyt duże zróżnicowanie, sprzyjają interesom części społeczeństwa, powodują konflikty, obniżają odczuwaną przez większość obywateli jakość życia. • Niszczą system motywacyjny, stają się podłożem anomii społecznej • Zagrażają demokracji, sprzyjają powstawaniu struktur oligarchicznych • Wymuszona przez system koncentracja na walce o indywidualne korzyści („podział łupów”) nie sprzyja rozwojowi cywilizacyjnemu i postępowi społecznemu 3. Ruchliwość/mobilność społeczna. Na czym polega to zjawisko? Ruchliwość/mobilność społeczna to proces prowadzący do zmiany miejsca jednostki lub grupy w zbiorowości lub społeczeństwie. Na ogół ruchliwość opisuje się w hierarchicznym układzie pozycji społecznych (tzw. pionowa lub wertykalna). Może być ona rozpatrywana także w układzie poziomym (tzw. ruchliwość horyzontalna). Ruchliwość przebiega w ramach względnie stałej lub zmieniającej się struktury i hierarchii społecznej. 4. Struktura klasowa społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, jako przykładowego współczesnego społeczeństwa kapitalistycznego według • Kapitaliści (capitalist class), 1%, • Wyższa klasa średnia (upper – middle class, working rich) 14%, • Klasa średnia (middle class), 30%, • Klasa robotnicza (working class) 30%, 2 rodzaje pytań: zawsze dostosowane – pytania o płeć czy rok urodzenia; narażone na niedostosowanie – w małym lub dużym stopniu (W którym roku urodziła się p. żona? - jestem kawalerem) Można nie obciążać pytań tymi wadami wynikającymi z niedostosowania stosując filtry i reguły przejść, ułatwić respondentowi odpowiedź ODPOWIEDZI NA 60 PYTAŃ Z SOCJOLOGII NA SPRAWDZIAN =) Pedagogika - scharakteryzuj poniższe problemy: 1. Socjologia a wiedza potoczna o społeczeństwie. Podejście Ontologiczne Epistemologiczne Aksjonormatywne Metodologiczne Założenia Wskazuje, że przedmiotem badań socjologii jest byt społeczny → społeczeństwo Związane z możliwościami poznania tego bytu społecznego (czy socjolog może poznać ten byt społeczny?) Związane z wartościami społecznymi i granicami poznania, ograniczeniami pytania o wszystko sposoby badania różnych form życia, przy wykorzystaniu różnych metod i technik badawczych (eksperyment, obserwacja, metoda historyczno-porównawcza, graficzna i statystyczna) 2. DEFINICJE SPOŁECZEŃSTWA Definicja Claude Levi-Straussa Społeczeństwo – to pewna całość struktur, których jest wiele na różnych poziomach. Najczęściej wyróżnia się trzy poziomy: 1. Jednostkowy np. osobowości. 2. Mikrostrukturalny np. role społeczne, zawodowe. 3. Makrostrukturalny np. o charakterze kulturalnym – idei, nauki, klasowe. Definicja – N. Goodmana Społeczeństwo – zbiór ludzi o wspólnej kulturze, która przekazują kolejnym pokoleniom, wspólnym terytorium i wspólnej tożsamości. - zbiór - kultura - terytorium - tożsamość Definicja – Społeczeństwo – historycznie ukształtowany kompleks grup i zbiorowości społecznych. Definicja – J. Szczepańskiego Społeczeństwo – wszystkie formy życia zbiorowego współistniejące, krzyżujące się tzn. mające część wspólnych członków, uzupełniające się w ramach jednego narodu, państwa czy konfiguracji kulturowej, mające określoną zasadę odrębności, utrzymujące swój byt przez dłuższy okres, co najmniej kilku pokoleń, mające swoje odrębności kulturowe, strukturalne i swoje osobliwości rozwoju dziejów. 2. Socjologia wobec innych nauk społecznych. Antropologia fiz i kulturowa, nauki ekonomiczne, psychologia, nauki fizyczne, nauki polityczne, statystyka, nauki techniczne 3. Wymień podstawowe stanowiska teoretyczne w socjologii. E. DURKHEIM – nauka o faktach społecznych M. WEBER – nauka o działaniach społecznych; P. BERGER – badanie człowieka w świecie i świata w człowieku; A. W. SMALL – nauka o grupach społecznych; M. MAUSS – nauka o strukturze i wymianie społecznej; J. SZCZEPAŃSKI – nauka o zjawiskach i procesach społecznych 4. Podstawowe funkcje socjologii jako nauki. empiryczna, diagnostyczna, socjograficzna, deskryptywna. Socjolog stawia sobie pytanie jak jest, jaka jest rzeczywistość społ. bądź jej określony wyjaśniająca zwana również teoretyczną lub eksplanacyjną. Ta f. jest wypełniana wtedy gdy badacz stawie sobie pytanie dlaczego jest tak jak zostało opisane praktyczna, czasami określana jako socjotechniczna- możliwość formułowania pewnych dyrektyw dotyczących tego w jaki sposób świadomie dokonywać przekształceń by osiągnąć zamierzony apologetyczna lub przesłaniająca. Realizowana jest gdy przy opisie danego stanu rzeczy pewne dane się pomija uwypuklając inne lub gdy materiał empiryczny zestawia sie w taki sposób by dla celów pozanaukowych chwalić pewne demaskatorska-odsłaniająca- z jednej strony odsłania to co z pozoru nie jest łatwo uchwytne a co jest prawdziwą rzeczywistą przyczyną zjawisk społecznych. Drugi typ to wskazywanie na pewne rzeczywiste postawy, intencje czy motywy działania, które są przez ludzi mniej lub bardziej ukrywane. 5. Struktura socjologii jako nauki. a) socjologia klasyczna -rozwój (regres) społeczny -zmiana społeczna -zachowanie jednostkowe i grupowe Zbiór pojęć abstrakcyjnych tworzących pewne struktury pojęciowe (np. społeczeństwo, integracja, konflikt) – często oderwanych od konkretnych faktów służących do opisu i wyjaśniania procesów społecznych; pierwszy zastosował strukturę pojęciową w socjologii A. Comte. Dotyczą one głównie struktur społecznych, zmiany społecznej i zachowań jednostkowych oraz grupowych b) socjologia empiryczna u Przedmiotem badań są wybrane, ważne fragmenty rzeczywistości społecznej, które mają istotne znaczenie dla trwania, rozwoju i zmiany społeczeństwa jako całości. u Przykładem socjologii szczegółowej jest socjologia wychowania (bada społeczne uwarunkowania i konsekwencje procesów wychowawczych), socjologia wojska i bezpieczeństwa (bada grupy dyspozycyjne oraz problemy wojny i pokoju), socjologia kultury itp.. u Socjologia empiryczna zwraca uwagę na empiryczną kontrolowalność wiedzy, która powinna być logicznie uporządkowana i sprawdzana (weryfikowana), (należy mówić o społeczeństwie tylko to, co będzie można sprawdzić) 6. Scjentyzm w socjologii. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa, które znaczy wiedza. Scjentyzm to prąd filozoficzny stanowiący rozwinięcie oświeceniowego stosunku do walki, zakładający nieograniczone możliwości nauki w rozwiązywaniu wszelkich problemów życia. Pogląd ten uznaje za wartościowe to co poznawcze rozumowo, oparte na konkretnych, ścisłych i sprawdzalnych metodach badań. Stąd też za niewłaściwe i zbędne uważano w pozytywizmie zadawanie pytań filozoficznych. 7. Nurt humanistyczny w socjologii. Założenia podejścia humanistycznego w socjologii: Ø antynaturalizm (zjawiska społeczne są różne i nie są przenoszone do nauk przyrodniczych), Ø interakcjonizm (wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie), Ø badać tylko świadome interakcje, Ø rozumienie (zjawisk kultury, z której wyrastamy), Ø postulat świadomego uczestnictwa w życiu społecznym (socjolog powinien umieć stawiać „diagnozę” i „leczyć” społeczeństwo). 8. Nurty instytucjonalne w socjologii. 9. Omów podstawowe etapy rozwoju wiedzy społecznej (socjologicznej). 10. Pojęcie globalizacji. Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej 11. Podstawowe zagrożenia globalizacyjne wynikające z koncepcji systemów-światów I. Wallernsteina. Systemy-światy I. Wallersteina Koncepcja „systemów – światów” i współpracownikówWg Wallersteina w historii ludzkości istnieją 3 rodzaje systemów społecznych:-mini-systemy społeczne – mało rozległe, zwykle nie więcej niż 6 pokoleń, duża homogeniczność (np.: społeczności plemienne)-imperia światowe – rozległe struktury polityczne, różnorodna kultura, zewnętrzna kontrola nad wewnętrznymi strukturami np.: przez ekstrakcję (wyciąganie) nadwyżki ekonomicznej; istniały do niedawna np. ZSRR- gospodarki światowe – rozległe i nierównomierne łańcuchy produkcji i podziału dóbr, rozczłonkowane przez różne systemy polityczne, nadwyżka rozdzielana wg faktycznych monopoli osiąganych na systemie gospodarek światowych istnieją 3 kategorie podsystemów:- społeczeństwa centralne tzw. trzon – jest to centrum systemu światowego (np.: USA), hegemoni, którzy narzucają innym swoje interesy- półperyferie – społeczeństwa które nie dysponują ekonomią skali (są za małe by mogły wywierać wpływ), są mało autonomiczne-peryferie – obszary uzależnione od funkcjonowania ośrodków centralnych (gospodarczo, politycznie, militarnie, kulturowo), są to eksporterzy surowców, wyzyskiwane przez państwa centralne, nadwyżki produkcji wywłaszczane przez centrum – np.: Ameryka Łacińska,- obszary zewnętrzne (kraje czarnej Afryki).Awansujące peryferie i zdegradowany trzon są eksploatowane przez centrum ieksploatują peryferie. 12. Wyjaśnij istotę modelu triangujacyjnego globalizacji E. Wnuka-Lipińskiego. 13. Socjalizacja pierwotna, wtórna i tercjalna. 1)Socjalizacja pierwotna- w domu rodzinnym człowiek uczy się norm, tzw. kręgosłupa moralnego,2) Socjalizacja wtórna- wpływ innych instytucji tuż przed szkołą a potem szkoła 3) Socjalizacja tercjalna- poprzez media 14. Tworzenie się więzi społecznej. Etapy: 1). Styczność przestrzenna-ludzie najpierw postrzegaja się nawzajem i rejestrują cechy oraz właściwości innych -styczność psychiczna-jedni podobaja się innym mniej lub więcej lub SA nam obojętni -styczność społeczna- zainteresowanie jest obustronne, polega na wymianie wartości 2). Wzajemnie oddziaływanie- podejmowanie działań zmierzających do wywołania odpowiedniej reakcji u partnera 3).działania społeczne-celem jest zaspokajanie potrzeb 4).stosunki społeczne-trwałe układy które są określane normami i związane z obowiązkami 15. Typy więzi społecznej. -wiezi naturalne- wspólne pochodzenie zbiorowości, pokrewieństwo odgrywają ważną rolę w integrowaniu zbiorowości etnicznych -więzi zrzeszeniowe- tworzone na zasadzie dobrowolności przez ludzi należących do organizacji społ, i Polit. - więzi stanowione- narzucone z zewnątrz lub siłą 16. Dezorganizacja społeczna i rozpad więzi. Dezorganizacja społeczna, proces wywołujący destabilizację funkcjonowania danej grupy społecznej lub jakiegoś systemu społecznego, zbliżony w charakterze do dezintegracji społecznej, ale o zdecydowanie łagodniejszym przebiegu. Zazwyczaj, jeśli nie zostaną podjęte zawczasu stosowne środki zaradcze, prowadzi do osłabienia kontroli społecznej, osłabienia obowiązujących norm i wartości, zaburzeń w funkcjonowaniu instytucji społecznych oraz pogłębienia zakłóceń więzi międzyludzkich. 17. Anomia. ANOMIAjest to sytuacja, w której typowe normy kierujące zachowaniem nie są już dłużej odpowiednie ani skuteczne. Skutkiem anomii jest obniżenie zdolności społeczeństwa do kształtowania odpowiednich zachowań. 18. Typy adaptacji wg R. Mertona. wg teorii funkcjonalnej R. Mertona istnieje 5 typów indywidualnej a.: konformizm (jednostka uznaje wzory zachowań i wartości danej grupy za swoje), innowacja (przyjmuje wartości grupy, ale próbuje jej narzucić własne wzorce), rytualizm (ściśle przestrzega norm grupowych z przyzwyczajenia, choć wcale nie musi ich akceptować), wycofanie (zachowania jednostki nie odpowiadają wzorcom, a ona sama nie akceptuje norm społ. - np. włóczędzy, bandyci), bunt (dotyczy ludzi celowo przekraczających ustalone normy i wartości). 19. Patologia i dewiacja społeczna. Patologia społeczna jest zjawiskiem społecznym związanym z zachowaniem się jednostek lub grup społecznych niezgodnym z obowiązującymi wartościami danej kultury. Terminu patologia społeczna używa się również dla określenia nauki zajmującej się socjologicznym badaniem przyczyn i zwalczaniem patologicznych zjawisk społecznych takich jak przestępczość, prostytucja, pijaństwo itp. Dewiacja społeczna - odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z przyjętymi w społeczeństwie lub jego części normami lub wartościami. Zwana jest również społeczną dezorganizacją, oznacza stan zakłócenia równowagi społecznej, czego przejawem jest osłabienie więzi społecznych, utrudnienia w realizacji pewnych wartości i potrzeb, zachwianie systemu norm, oraz nieskuteczność kontroli społecznej 20. Osobowość społeczna – jej elementy składowe (socjo, psycho i biogenny). Osobowość społeczna człowieka to zinternalizowana kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw, nawyków nadbudowanych nad naturą biologiczną (Szczepański).Zespół trwałych cech jednostki wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podbudowie cech ....... i społ. i kształtowany przez wpływ kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wyobcowana i w których składowe:1. Biogenne: są przekazywane dziedzicznie wyposażeniem biologicznym (własności anatomiczne, wzrost, budowa organizmu, jego właściwości fizjologiczne, działalność gruczołów).2. Psychogenne: wyposażenie psychiczne człowieka (pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość, temperament, zamiłowania, charakter).3. Socjogenne: * kulturowy ideał osobowości * role społeczne * jaźń subiektywna * jaźń odzwierciedlona 21. Antropologiczne i socjologiczne ujęcie kultury. Antropologia kultury-nazwa nauki o kulturze różnych ludów zwłaszcza niecywilizowanych Socjologia kultury- dział socjologii analizujący powstawanie, funkcjonowanie, rodzaj itp. Określonych instytucji danych warunkach społ-historycznych. 22. Kategorie kultury. KATEGORIE KULTURY:KULTURA BEZPOŚREDNIA – elementy dorobku kulturalnego ludzkości, które są pochodną potrzeb pierwotnych (fizjologicznych)KULTURA SYMBOLICZNA – zaspokajanie potrzeb wtórnych, a więc wyższego rzędu, wiąże się z podejmowaniem przez człowieka działań z wykorzystaniem przedmiotów lub pojęć szczególnego typu, a mianowicie symboli. SYMBOL – przedmiot lub pojęcie, które na mocy konwencji wskazuje na inny przedmiot, wyobrażenie lub idee, aby zwrócić uwagę odbiorcy na ukryte znaczenia i INSTRUMENTALNA – składają się na nią wszystkie te elementy, dorobku społecznego, których wartość opiera się na kryteriach REALIZACYJNA – tworzą ją przedmioty traktowane jako cele czyli te które mają wartość autoteliczną. AUTOTELICZNY – będący celem samym w sobie, wartością samą w sobie. -kultura materialna : wszelkie wytwory człowieka, technika, umiejętności praktyczne. -Kultura duchowa: wiedza, literatura i wszelkiego rodzaju piśmiennictwo, sztuka, w tym: sztuki plastyczne, teatr, muzyka, film, a także wszystko co należy do wytworów umysłu, np. filozofia; -Kultura społeczna: wierzenia, normy moralne, ideologia, uczestnictwo w życiu kulturalnym; -kultura języka: porozumiewanie się zgodnie z obowiązującą (w danym społeczeństwie) normą językową -kultura polityczna: systemy wartości i wzorce zachowań (polityków, partii) biorących udział w wykonywaniu władzy państwowej lub aspirujących do tej roli; -kultura fizyczna: system zachowań i działania związane z dbałością o rozwój fizyczny człowieka; wychowanie fizyczne, sport, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa, turystyka 23. Kontr i subkultury. Kontrkultura (z łac. contra = 'przeciw' + kultura) – określa względnie spójną grup społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury, próbując jednocześnie stworzyć nową kulturę, mającą zastąpić zanegowaną rzeczywistość kulturową. W ten sposób może dojść do stworzenia nowej kultury – kultury alternatywnej Subkultura - nowe wzory i wartości , dodatkowy element kultury globalnej , jednak jej podporządkowane . Np. subkultury różnych pokoleń , młodzieżowe 24. Kultura a życie społeczne Kultura osobista jednostki to ogół jej osobistych wzorców postępowania, jej metod działania, wytworów jej działalności, jej idei i myśli często nie znanych innym osobom. Kultura zbiorowości to ogół wytworów, wartości i sposobów zachowania się, które zostały przyjęte i zaakceptowane przez jej uczestników wyznaczając zachowania uznane za obowiązkowe. Dziedzictwo kulturowe to jest ta część systemów kulturowych, które zostały przekazane następnym pokoleniom. Jest bardzo ważnym czynnikiem budującym naszą świadomość w zakresie pytania: kim jestem? Kompleks kulturowy jeśli uznamy samochód jako odrębny element kultury to wszystko co z nim związane: urządzenia, instytucje, wzory zachowań tworzą jeden kompleks kulturowy. Występowanie, lub brak występowania różnych k. kulturowych świadczy o stopniu rozwoju społeczeństwa. Szereg k. może się łączyć w szersze całości zwane konfiguracjami lub wzorcami kultury. Wpływ kultury na życie społeczne jednostki: 1 Przez socjalizację (s. to te wpływy całkowitego środowiska, które wprowadzają jednostkę do udziału w życiu społecznym), 2 Przez kształtowanie osobowości jednostki, 3 Przez wartości, 4 Przez wzory działania i postępowania, oraz przez stwarzanie modeli instytucji i systemów społecznych. 25. Podstawowe rodzaje zbiorowości społecznych. Kategoria statystyczna (lub zbiór) (wg – zbiór jednostek podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy iróżniących się pod tym względem od innych Krąg społeczny (wg S. Kosińskigo) –niewielka zbiorowość opierająca się na bezpośrednich stycznościachwypływających ze słabej więzi instytucjonalnej i nie posiadająca wyraźnej zasady odrębności. Grupa społeczna (wg J. Turowskiego) –zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizacji 26. Interakcje społeczne. Interakcje - sieć jednostkowych spotkań i powiązań międzyludzkich. W socjologii występują dwa podejścia: 1. interakcja jako wzajemne oddziaływanie racjonalnych podmiotów dążących do realizacji własnych interesów (maksymalizacji zysków i minimalizacji strat) - teoria gry i wymiany (socjologia scjentyczna); 2. interakcja jako komunikacja - nadawanie własnym działaniom znaczeń i ich interpretacji (socjologia humanistyczna). -Teoria wymiany G. C. Homansa - dobrowolne transakcje różnych dóbr, w których uczestnicy odnoszą korzyść. -Interakcja jako gra (teoria gier i racjonalnego wyboru). -Interakcja jako komunikacja (warianty): * jako komunikacja symboliczna (słowa i gesty); * interakcja jako manipulowanie wrażeniami (E. Goffman) - metafora teatru, sceny; * ukryte założenia i milcząco przyjmowane procedury interakcji (H. Garfinkel) 27. Realistyczne i nominalistyczne ujęcie grupy społecznej. a) realizm socjologiczny zakłada, że społeczeństwo jest nowym (poza jednostkowym) osobnym bytem. Ze wszystkich jednostek powstaje nowa jakość, to nie jest suma wszystkich cech. Badając jednostkę można dostrzec grupę gdyż wyciska ona na jednostce swoje nominalizm określa społeczeństwo jako skrótową nazwę dla sumy poszczególnych jednostek. Każdy jako jednostka posiada pewne cechy. Społeczeństwo nie istnieje, nic nowego nie powstaje w wyniku wzajemnego obcowania ludzi ze sobą. 1. Nominalizm:- Grupa to zbiór jednostek;- Brak jest podstaw do traktowania grup jako odrębnej rzeczywistości;- Cechy grupy to suma cech jednostek;- Wszelkie zjawiska zachodzące w grupie można wytłumaczyć za pomocą odwołania do cech jednostek;- Grupa nie jest odrębną jakością;2. Socjologiczny realizm:- grupa to samoistny rodzaj rzeczywistości; jest ona w stanie wytworzyć rzeczy bardziej trwałe, niż są w stanie wytworzyć jednostki;- grupa społeczna nie jest zwykłym zbiorem jednostek – jest ona nową jakością;- pogląd ten podzielany jest przez wielu socjologów; 28. Cechy konstytuujące grupy . Elementy składowe gr. społ.: 1. członkowie ustalają identyczność i ciągłość trwania grupy. 2. zadania grupy. 3. środki służące realizacji zadań. 4. mechanizmy psychospołeczne wytwarzane dla realizacji zadań. 5. czynniki utrzymujące spójność wewnętrzną gr., instytucje i systemy kontroli społecznej, wzory zachowania i normy regulujące stosunki między członkami. 6. instytucje i środki regulowania styczności i stosunków z innymi grupami. 29. Pojęcie i cechy narodu. Naród - jest pierwotną i naturalną zbiorowością ludzi, którzy wywodzą się ze wspólnych korzeni; zbiorowość ta zamieszkuje określone terytorium i jest ze sobą powiązana wspólnym podłożem ekonomicznym, społecznym politycznym oraz kulturowym. Ów grupa ludzi wyróżnia się wspólnym językiem. Cechy definiujące naród:- wspólne terytorium narodowe: ludzie zamieszkujący na wspólnym terytorium;- wspólne pochodzenie etniczne: na przykład wszyscy jesteśmy Polakami- wspólna organizacja polityczna: w jednym państwie jest tylko i wyłącznie jeden ustrój polityczny, wspólny dla wszystkich obywateli;- integracja gospodarcza ,-wspólny język ojczysty: najważniejsze i najbardziej uchwytne kryterium przynależności narodowej;- integracja społeczna,- wspólnota więzi kulturowych: wspólna kultura, która jest źródłem trwałych więzi; obejmuje ona tradycję, obyczaje, kulturę ludową;- świadomość narodowa. 30. Omów koncepcję naturalistyczną narodu. naturalistyczna – wg Turowskiego – naród traktowany jest jako grupa genetyczna, uwarunkowana biogennie – w pewnym środowisku geograficznym, zamieszkiwała pewna grupa rasowa i przekazywała swe właściwości psychofizyczne następującym po sobie generacjom – jest to echo deterministycznych teorii mówiących o wpływie środowiska geograficznego czy cech somatycznych na cechy psychiczne członków danej zbiorowości 31. Omów koncepcje politologiczną narodu. KONCEPCJA POLITOLOGICZNA – naród według tego ujęcia jest wspólnotą polityczną .Według tego orientacji wspólnoty plemienne w miarę swego wzrostu tworzą instytucje państwowe odrębne od organizacji plemiennych. Bardzo często te instytucje państwowe obejmowały więcej grup postplemiennych. Utworzone w ten sposób państwo zabiegało o utworzenie w swych ramach narodu. Zabiega o połączenie tych grup plemiennych pod względem jednorodnych tradycji , wierzeń, obyczajów lecz przede wszystkim jednoczy je gospodarstwo. Star się utrwalić poczucie wspólnoty kulturowej i politycznej w stosunku do innych państw- narodów. 32. Omów koncepcję kulturową narodu. KONCEPCJA KULTUROWA - istotę narodu upatruje się w kształtowaniu się w toku rozwoju historycznego społeczności, które tworzą własną kulturę i w których członkowie narodu uczestniczą w tej kulturze narodowej, obejmującej język, sztukę, obyczaje i naukę itp. Naród jest więc wspólnotą kultury. 33. Scharakteryzuj grupę etnograficzną. Grupa etnograficzna jest wyróżniana na podstawie odrębnych, obiektywnych cech kulturowych; czasami istniej świadomość tej odrębności wśród jej etnograficzna to zespół ludzi zamieszkujących określone terytorium geograficzne i wyróżniających się od sąsiadów pewnymi cechami kulturowymi, posiadających poczucie swej przynależności grupowej opartej na świadomości własnych odrębności pograniczach grupa etnograficzna może występować między wspólnotami etnicznymi, ale w ramach całości polietnicznych. Grupa etnograficzna jest przedmiotem obserwacji i opisu. Bada się wszelkie formy aktywności społ. i doświadczeń kulturowych jej członków (gł. kulturę materialną). 34. Scharakteryzuj grupę etniczną. Grupa etniczna – społeczność, której tożsamość kulturowa związana jest najczęściej z określonym terytorium etnicznym. Można o niej mówić, gdy:- jest zespół cech tworzących dopiero warunki formowania się narodu- cechy te tworzą świadomość i doprowadzają do powstania narodu- silne zespolenie historycznych losów, uwarunkowań geograficznych i ekologicznych powoduje zrodzenie się wspólnej tożsamości kulturowej pod wpływem wspólnoty świadomości jej organizacyjnego wyrazu (np.: państwo)- nie jest to w pełni grupa (bo nie zawsze istnieje poczucie przynależności), ani kategoria społeczna (nie zawsze wspólne pochodzenie i kultura, ale tylko przekonanie o takiej wspólnocie)Podział grup etnicznych na:- pierwotne – które po przeniesieniu z jednego społeczeństwa do drugiego chcą nadal funkcjonować w społeczeństwie jako zamknięte ugrupowania, umiejące zaspokoić podstawowe potrzeby swoich członków- wtórne – ich członkowie częściowo uczestniczą bezpośrednio w społeczeństwie przyjmujących np.: w kwestiach ekonomicznych, a częściowo pośrednio, przez grupę etniczną (np.: kwestie towarzyskie)Grupy etniczne to np.: imigranci, koloniści, narody żyjące we własnym państwie, narody żyjące na własnym terytorium narodowym, ale w obrębie obcych państw. Grupa etniczna może być narodem albo narodowością. 35. Rola i pozycje społeczne. Rola społeczna (Szczepański) – stały wewnętrznie spójny system zachowań, będący reakcjami na zachowania innych ludzi, które przebiegają według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru, przyjętego w danej grupie, czasem prawnie uregulowanego (sformalizowanego), który oznacza zbiór praw i obowiązków, przywilejów i powinności. Realizacja obowiązków i powinności to pełnienie roli wynikającej z przynleżności (dobrowolnej lub przymusowej) do zbiorowości realizacji każdej roli społecznej uwarunkowany jest przez:* właściwości anatomiczno-psychologiczne jednostki* wzór osobowy (określa zespół cech idealnych, jakie jednostka wykonująca daną rolę powinna okazywać oraz zespół idealnych sposobów zachowania)* sposób zdefiniowania ich przez jej nosiciela i resztę zbiorowości* strukturę i organizację zbiorowości i sankcje pozytywne i negatywne, jakimi dysponuje zbiorowość w stosunku do jednostki* identyfikację jednostki z grupąIstnieją role postulowane i pełnione. Jesteśmy nosicielami wielu ról społecznych.+ ew. materiały z regulacji Zach Pozycja społeczna wyróżnione i określone w danej kulturze miejsce jednostki społecznej w hierarchii społecznej i szerzej w strukturze społecznej. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki. Z zajmowanej pozycji społecznej wynika rola społeczna jaką odgrywać powinna jednostka. Osoba znajdująca się na pewnej pozycji społecznej związana jest też z określonymi przywilejami obowiązkami, jakie powinna pełnić wobec grupy czy społeczeństwa. 36. Struktury społeczne – ujęcie socjologiczne. Struktura społeczna w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami. Teoria funkcjonalno - strukturalna Jej zwolennicy (między innymi August Comte i Herbert Spencer) uważali, że społeczeństwo jest całością składającą się z wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości. Wszystkie wchodzące w jej skład części są równie ważne i tworzą niepodzielną ujęciu Alfreda Radcliffe-Browne'a struktura społeczna jest siecią złożonych stosunków międzyludzkich. W jego ujęciu struktura społeczna jest układem pozycji, natomiast organizacja jest układem ról społecznych. Koncepcja konfliktowa Jej pomysłodawcą teoretycznym był Thomas Hobbes, do jej zwolenników należeli Karol Marks i jego następcy. Według nich społeczeństwo składa się z wzajemnie zwalczających się grup dążących do dominacji. Konflikt klasowy jest przy tym czynnikiem zmian społecznych. Państwo powstaje w drodze regulacji społecznych. Wtedy gdy społeczeństwo jest tak zróżnicowane, że prawa naturalne nie są wstanie rozwiązać tych różnic. Władza publiczna, która powstaje ma za zadanie chronić grupę posiadającą ujęciu marksistowskim struktura społeczna ogranicza się do struktury klasowej, przy czym sama struktura społeczna wynika z relacji między pracą a kapitałem. Koncepcja interakcyjna Jej zwolennikiem był Herbert Blumer. Koncepcja ta odrzuca samo pojęcie struktury społecznej jako pewnego układu elementów tworzących całość. Ich zdaniem istotą życia społecznego są przede wszystkim interakcje(inaczej ciągła wymiana informacji), jakie zachodzą między ludźmi podejmującymi wspólne działanie. Ludzie wchodząc w interakcje wytwarzają relacje które nazywamy strukturą. Tak więc strukturę społeczną należałoby rozumieć jako pewien proces oraz układ porozumień i uzgodnień pomiędzy jednostkami. Następuje zróżnicowanie społeczne. Społeczeństwo opiera się na rodzinie i religii. Pojawia się sprawniejsza organizacja, która gwarantuje nowe możliwości. Koncepcja strukturalistyczna Clauda Lévi-Straussa zakłada, że opisywane przez badaczy społeczeństw struktury to tylko modele(którego tak naprawdę nie ma) przydatne w analizie mechanizmów zachodzących w społeczeństwach, natomiast mechanizmy te kształtowane są poprzez struktury głębokie istniejące w ludzkich mózgach. Koncepcja strukturacji Wprowadzona przez Anthony'ego Giddensa zakłada, że rzeczywistość społeczna ma dualną naturę. Z jednej strony struktura jest układem reguł działania, ale także umożliwia zaistnienie działań społecznych, jest elementem dynamizującym działanie społeczne. Ujęcie holistyczne Struktura jest mechanizmem homestatycznym, utrzymującym się w równowadze dzięki temu, iż jednostki przypisywane sa do ról pełnionych w społeczeństwie, przy czym o jej kształcie czy zmianie decydują zinstytucjonalizowane normy społeczne. W opozycyjnym ujęciu mikrospołecznym, podłożem kształtowania się struktury społecznej są mechanizmy psychologiczne indywidualnych jednostek, które kształtują ją dzięki własnej aktywności. 37. Funkcjonalna teoria uwarstwienia Davisa-Moore’a. Funkcjonalna teoria stratyfikacji Davisa i Moore’aa) teoria funkcjonalna wychodzi od społeczeństwa en bloc i jego funkcjib) od struktury społeczeństwa i jej elementów składowych oraz funkcjonalnych zależności między elementamic) klasa i warstwa to pojęcia ekwiwalentned) źródłem stratyfikacji są uniwersalne konieczności funkcjonalne charakterystyczne dla danego społeczeństwae) każde społeczeństwo aby mogło funkcjonować, musi być ustratyfikowanef) w obrębie szczebli struktury klasowej społeczeństwo musi tworzyć różne rodzaje pozycji i rozdzielać między nie ludzig) społeczeństwo musi motywować jednostki do zajmowania określonych pozycji społecznychh) musi rozporządzać różnymi rodzajami nagród materialnych i niematerialnych (prestiż, sława), aby zmotywować jednostki do zajmowania określonych pozycjii) pozycje są zróżnicowane: niektóre wymagają specjalnych uzdolnień, kompetencji, wykształcenia i są lepiej opłacane, ponieważ są funkcjonalnie ważniejszej) zróżnicowanie funkcjonalne pozycji i typy motywacji (materialne i niematerialne) powodują zróżnicowanie społeczeństwak) na rangę pozycji wpływają 2 typy czynników- funkcjonalność pozycji- kwalifikacje, kompetencje, wykształcenie, predyspozycjeSzczególne pozycje ważne funkcjonalnie są związane z: religią, rządzeniem, ekonomią, technikąWg Davisa i Moore’e zachodnie społeczeństwa nowożytne mają stratyfikację o „klasach otwartych”, tzn. że istnieje zróżnicowanie pozycji społecznych, ale istnieje tez równość szans. 38. Mikrostruktury – rodzina i jej funkcje. Rodzina - jest to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim, i stosunkiem rodzice-dzieci. Stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny: lub zastępcze - adopcja): a) pokrewieństwo w linii prostej; b) pokrewieństwo w linii zstępnej: rodzice, dzieci, wnuki; c)pokrewieństwo w linii bocznej: rodzeństwa, ciotki. Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gosp. domowe, które może obejmować dwa lecz często obejmuje trzy pokolenia. Zakres gosp. domowego wyznacza ekonomiczne funkcje rodziny w szerszych zbiorowościach. Rodzina jest oparta na stałych wzorach postępowania i wzorach wzajemnych oddziaływań. Role członków określane są nie tylko przez wzajemne zaangażowanie uczuciowe lecz także przez zbiorowości szersze: państwo, kościół, społeczność lokalna i różne inne specjalne instytucje opieki nad dzieckiem czy nad matką, czuwające nad wykonywaniem ról męża, żony, ojca, matki, dzieci, itp. Rodzina: 1. można się w niej urodzić lub wżenić się w nią. 2. rodzina to grupa: mała, pierwotna i raczej nieformalna. 3. Funkcjonuje dzięki długotrwałej więzi emocjonalnej. SPOŁECZNE FUNKCJE RODZINY 1) utrzymywanie ciągłości biologicznej, rodzina rozrasta się „wewnątrz” przez zaspokajanie potrzeb, dążności rodzicielskich, rodzina zapewnia biologiczne utrzymanie swoich członków. 2) utrzymanie ciągłości kulturalnej społ. przez przekazywanie dziedzictwa kulturowego następnym pokoleniom, dokonuje ona socjalizacji młodego pokolenia. 3) nadawanie pozycji społecznej swoim dzieciom. 4) zapewnienie jednostkom zaspokajania potrzeb emocjonalnych, potrzeb intymnego współżycia, gwarantowanie poczucia bezpieczeństwa, równowagi emocjonalnej. 5) jest instytucją kontroli społ., zwłaszcza młodego pokolenia, zapobiega odchyleniom od norm zachowań we wszystkich prawie dziedzinach życia. 39. Mezostruktury – społeczności lokalne. W rozumieniu Roberta Parka community oznacza „lokalność, terytorialność” i odnosi się do ludzi, którzy mieszkają na wspólnym terytorium i mają wspólne interesy, przy czym podkreśla, że obydwa wymiary, zarówno przestrzenny, jak i społeczno – psychologiczny, muszą być brane pod uwagę w analizie społeczności lokalnej Ujęcia badawcze dotyczące społeczności lokalnych: a) jakościowe – społeczność lokalna badana jest jako miejsce życia, b) ekologiczne – społeczność lokalna badana jest jako naturalna jednostka przestrzenna, c) etnograficzne – społeczność lokalna badana jest z punktu widzenia sposobu życia, socjologiczne – społeczność lokalna badana jest jako system społeczny 40. Makrostruktury – naród i państwo. Państwo jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo ma też granice terytorialnie. jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym; wspólnotą o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzoną w procesie dziejowym, przejawiającą się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków. 41. Nierówności społeczne. Nierówność społeczna- sytuacja w której bogactwo, prestiż i władza są nierówno podzielone pomiędzy członków danego społeczeństwa 42. Zmiana i modernizacja w perspektywie socjologicznej. Modernizacja społeczna -to przejście od społeczeństwa tradycyjnego (przedkapitalistycznego) do nowoczesnego (kapitalistycznego) industrialnego lub postindustrialnego, polega na uruchomieniu mechanizmów racjonalizacji działalności gospodarczejdominacja oparta jest na sile materialnej wyraźne struktury klasowe i wyraźna przynależność do modernizację składają się następujące powiązane ze sobą procesy zachodzące wg Smelsera:w technologii – przejście od technik prostych i tradycyjnych do wykorzystania wiedzy naukowej; w rolnictwie – od gospodarki naturalnej do masowej produkcji płodów rolnych ; w przemyśle – zastąpienie siły ludzkiej i zwierzęcej, pracą ludzi przy napędzanych energią maszynach (industrializacja); w układach ekologicznych migracje wewnętrzne ze wsi do miast Wyżej wymienione procesy wywierają wpływ na strukturę społeczną. Następuje dyferencjacja strukturalna, czyli powstawanie wyspecjalizowanych i autonomicznych jednostek społecznych np.:- funkcje oświatowe od rodziny przejmuje szkoła;- produkcja rodzinna zastępowana jest przez fabryczną;- wymiana oparta na zasadach nieekonomicznych zastępowana jest przez rynek; - mniejsze znaczenie niż w społeczeństwach tradycyjnych przypisuje się do pozycji społecznej;- integracja – rosnącemu podziałowi pracy towarzyszy rozwój mechanizmów harmonizujących i utrwalających interakcje jednostek o zróżnicowanych interesach- zaburzenia społeczne – niszczone są tradycyjne sposoby działania, wzory, normy, wartości, co powoduje anomię Zmiana jest stałym elementem życia społecznego. Wszystkie społeczeństwa doświadczają zmian społ. – istotnych zmian wzorów kultury i struktury społ., które znajdują odbicie w zachowaniach społ. Niektóre plemiona zmieniają się powoli a niektóre szybciej St. Zj. Zmiany te przebiegają w różnych kierunkach;- w niektórych krajach (Polska) następuje polityczna liberalizacja- zaostrzają się represje(Chiny).- Pewne zamiany są planowane(rząd wpływa na funkcjonowanie przedsiębiorstw)- nie planowane (w kraju który przegrał wojnę zmienia się struktura władz)- niektóre zm. są krótkotrwałe np. moda- długotrwałe np. skutki wynalezienia szybko akceptowane przez społ.(program poprawy opieki zdrowotnej,- umiarkowane kontrowersje – feministkiZm. Nie zachodzą bez powodu:Środowisko naturalne – efekt cieplarnianyProcesy kulturowe- odkrycia- wynalazki- dyfuzja – przenikanie jednego społeczeństwa w drugie(migracja, handel, podróże) 43. Adaptacja społeczna – wymiar procesualny, statyczny, psychiczny i kulturowy. Adaptacja społeczna – wymiar procesualny, statystyczny, psychiczny, kulturowyAdaptacja dotyczy społecznej potrzeby przystosowania się do środowiska fizycznego, co ma szczególne znaczenie, jeśli chodzi o zdobywanie środków umożliwiające przeżycie. Adaptacja jest funkcją gospodarki. (wg Parsonsa)ADAPTACJA SPOŁECZNA, socjol. proces dostosowywania się jednostki lub grupy do funkcjonowania w zmienionym środowisku społ., obejmujący przekształcenia jej wewn. struktury i (lub) sposobów działania; przekształcenie wewn. struktury oznacza całkowitą lub częściową reorientację psychol. jednostki (lub reorientację subkultury grupy) polegającą na przejęciu wartości i norm, sposobów definiowania sytuacji oraz wzorów zachowań, obowiązujących w nowym środowisku; przekształcenie sposobów działania może być rezultatem tych zmian lub może oznaczać jedynie zewn. dostosowanie się do zmienionych procesualny:Wzorzec obywatelskości cechuje aspekt procesualny: (zwyczaje demokratyczne sądziedziczone i codziennie tworzone; )Każde społeczeństwo ma jakąś strukturę polityczną, jakiś system rządów, ale formy rządzenia, zwane ustrojami, różnią się między sobą:Monarchia –przekazywane z pokolenia na pokoleniaDyktatura – władza jest jednostkaTotalitaryzm – bez żadnych ograniczeńDemokracja – władza państwowa spoczywa w rękach wszystkich obywateliWymiar statystycznyUprzemysłowienie przyczyniło się do zmniejszenia umieralności, ponieważ liczba urodzeń pozostała duża, doprowadziło to przyrostu ludności. Obecnie wysoki przyrosty naturalny utrzymuje się w krajach rozwijających się. Zjawisko stanowi wielkie obciążenie dla zasobów ekonomicznych krajów i pogłębia przepaść dzielącą te społeczeństwa od wysoko rozwiniętych społeczeństw przemysłowych. Prowadzi to destabilizacji a w konsekwencji do emigracji (migracja międzynarodowa)Migracja odbywa się z powodów „przyciągania-odpychania”Przyciągania- nowe miejsce przyciąga ludzi i skłania ich do osiedlenia się, nadzieja na uzyskanie wolności religijnej lub korzyści ekonomicznychOdpychania –miejsce w którym mieszkają jest niegościnne; głód, wojna, epidemia (naturalne ograniczenie przyrostu)Wymiar kulturowy:Dwa aspekty różnorodności kulturowej odróżniające społeczeństwo:1. gorączkowa aktywność, podwyższony poziom emocji i osiąganie indywidualnej przewagi dzięki współzawodnictwu (kultura dionizyjską wg Benedicta Rutha; plemię Kwakiutlów z wysp w Kolumbii Brytyjskiej)2. Spokojne, zrównoważone trzeźwo patrzące na świat, podkreślające wyższość działań kolektywnych nad indywidualnymi (kultura apolińska plemię Zuli z Nowego Meksyku)Współcześnie:k. amerykańska – kładzie nacisk na jednostkę (jak 1.)P. socjalistyczne – kolektyw (jak 2.)Różnice między p. socjalistycznymi (Kuba, Związek Radziecki, a Chiny)Różnice miedzy p. kapitalistycznymi(Stany Zjednoczone, W. Brytania, Japonia)Połączenie czynników historia, geografia, klimat sytuacja społeczna sprawia że różnią się od siebie (państwa związane z morzem, nie mające dostępu, kraje tropikalne itd.)Różnorodność kulturowa społ. jest przykładem elastyczności i zmienności układów społecznych. Rozumienie i właściwa ocena tej różnorodności prowadzi do poszanowania odmienności i geniuszu twórczego gatunku ludzkiego Wymiar psychicznyPrzeludnienie, stłoczenie, nierówności, niesprawiedliwość, dyskryminacja oraz inne destrukcyjne siły przyczyniają się powstania zaburzeń, dewiacji społecznych i pchają ludzi do protesty- niedostosowanie społeczne one nie do uniknięcia w dużych społeczeństwach miejskich, w których istnieje wysoki poziom nierówności, dyskryminacji i jawnej niesprawiedliwości. Narasta gniew ludzie strajkują albo uciekają w dewiację, atakują i wyszydzają obowiązujące stereotypy zachowań wprowadzając do życia chaos i nieporządek. Nie możemy liczyć na zmniejszenie się tego typu zjawisk ale możemy zrozumieć ich przyczyny i może wtedy zmniejszymy zagrożenie, które ze sobą niosą 44. Konflikty społeczne – geneza, typologia, funkcje i sposoby ich rozwiązywania. Konflikt to wszelkie zachowania, czy oparte na nich stosunki, wynikające z realnej lub pozornej sytuacji konfliktowej, skierowane na realizację przez daną grupę jej interesów, napotykające przeciwstawne działania innych grup. W badaniach konfliktu jako zjawiska społecznego analizuje się: konflikt jako proces społeczny,przyczyny konfliktu,przebieg konfliktu,sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych. Źródła konfliktów: sprzeczność interesów,niezadowolenie z sytuacji społecznej,sprzeczności tkwiące w życiu społecznym. Porównanie konfliktu z współzawodnictwem: W przypadku konfliktu zysk odbywa się kosztem strony przeciwnej, natomiast w przypadku współzawodnictwa kosztem strony trzeciej. Jeżeli chodzi o stopień organizacji stron to w przypadku konfliktu mamy do czynienia z sytuacją gdy strony są zorganizowane, natomiast we współzawodnictwie strony są zwykle niezorganizowane. Trzy typy regulacji konfliktu: osoby trzeciej 3. Obowiązkowy arbitraż 45. Rozwój społeczny w świetle teorii socjologicznych. Rozwojem społecznym określamy zanik lub powstanie nowego zjawiska społecznego lub przekształcenie danego zjawiska społecznego w jego elementach konstrukcyjnych, czy też przekształcenie społeczeństwa w jago podstawowych elementach struktury. Rozwój społeczny utożsamiany był i bywa z postępem rozwoju społecznego:Według Znanieckiego rozwój społeczny należy rozumieć jako powstawanie nowych elementów i układów społecznych. Znaniecki podkreśla, że rozwój społeczny czy zmiana społeczna odnosi się do zmiany struktury społecznej, a nie do faktu demograficznej wymiany pokoleń. Trudności nastręcza problem zmian systemowych powtarzalnych i niepowtarzalnych. Davis z kolei wyróżnia zmiany krótkookresowe i długookresowe. Rozwój społeczny byłby więc zmianą długookresową obejmującą całe społeczeństwo, a nie tylko jakieś jego określa zmianę społeczną jako powstawanie i rozwój nowych znaczeń i wartości stanowiących paradygmat zmian istotnych modeli zachowań w społeczeństwie. Nie są to jakieś pojedyncze zmiany ale szersze zespoły zmian mające pewien również zwolennicy uważający, że wśród zmian społecznych obok zmian funkcjonalnych, powtarzalnych należy odróżnić zmiany strukturalne, jakościowe, nie powtarzalne. W określeniu zmian rozwojowych są przyjmowane kryteria stwierdzające iż są to zmiany:- niepowtarzalne – tzn. formacyjnie zachodzące w tzw. czasie historycznym- strukturalne – zachodzące w wewnętrznej budowie danego zjawiska społecznego- kierunkowe – stanowiące przejście danego zjawiska do odmiennego stanu w porównaniu ze stanem przed zmianą- zmiany “szerszej skali” – obejmujące nie tylko dane zjawisko ulegające zmianie, ale również szerszy kontekst społecznyCzynniki rozwoju społecznegoMożna wyróżnić 3 grupy takich czynników (Szczepański):1. Wynalazki techniczne i technologiczne (postęp techniczny) i ich upowszechnienie –2. Dyfuzja kultury – większość zmian zachodzących w strukturze i kulturze danego społeczeństwa dokonuje się jako wynik wzajemnych kontaktów z kulturą innych społeczeństw. - kultury pokrewne, bliższe sobie, przenikają się łatwiej niż kultury obce, odmienne - główne elementy kultury zmieniają się bardzo wolno a peryferyjne szybko - wśród innowacji można wyróżnić innowacje proste, autonomiczne i kompleksowe - jeśli innowacja jest podzielna to nowe elementy wnikają szybciej - zmiana sytemu kulturowego wywołuje dezintegrację społeczną i osobowości - proporcje przyjmujących innowacje układają się wg krzywej Gaussa 46. Świadomość społeczna. Świadomość społ.: wzajemne powiązania i zintegrowana całość i treść życia duchowego, poglądów, wartości, idei, postaw i przekonań charakterystycznych dla danej zbiorowości, grupy społ. czy społeczeństwa. 47. Ideologia jako forma świadomości. Ideologia jest to powstała na bazie danej kultury wspólnota światopoglądów, u podstaw której tkwi świadome dążenie do realizacji określonego interesu klasowego lub grupowego. 48. Typy ładu społecznego. Ład społeczny – porządek, system międzygrupowych i jednostkowych porozumień, sposób podejmowania decyzji, które dotyczą jednostek i i zachowania:1. Porządek policentryczny – typ zachowań, w których życie społeczne jest wypadkową indywidualnych decyzji i działań. Zachowania te wynikają z wolnej gry, którą każdy prowadzi na własny Porządek monocentryczny – typ zachowań zbiorowych, które są regulowane przez centralny ośrodek decyzji. Ośrodkowi temu podporządkowane są indywidualne losy ludzkie i całe życie Porządek prawny – proces przekształcania się stosunków prawnych w świadomość prawną społeczeństwa; praworządność obejmującą całokształt norm prawnych w praktyce życia społecznego i Ład prorozwojowy – porządek społeczny, system porozumień prawnych, ekonomicznych, politycznych, które gwarantują wszystkim ludziom maksymalną stabilizację na danym etapie historycznego rozwoju. 49. Scharakteryzuj podstawowe różnice ładu przedstawień zbiorowych i postmonocentrycznego. ład przedstawień zbiorowych – typowy dla społeczeństw preindustrialnych, życie społeczne i zachowania ludzi są regulowane przez tradycyjne wzory, obyczaje i zwyczaje ład czwarty (postmonocentryczny)- mimo istnienia wielu ośrodków decyzyjnych działania w jego obrębie są skoordynowane- polega na zorganizowanym współdziałaniu- obiekt badań współczesnej socjologii 50. Zachowania społeczne wobec ładu poli i monocentrycznego. ład monocentryczny- istnieje 1 wyraźny ośrodek decyzyjny- jednostki traktowane są przedmiotowo i instrumentalnie- występuje w państwach autorytarnych i mniejszych strukturach (organizacjach totalnych)- społeczeństwa oparte na ładzie monocentrycznym powinny być badane przez cybernetykę społeczną (naukę o sterowaniu)c) ład policentryczny- wynik wzajemnego oddziaływania różnych ośrodków decyzyjnych- istnieje wiele ośrodków decyzyjnych i brak jest koordynacji (np.: społeczeństwo liberalne)- końcowy rezultat działań podejmowanych przez elementy takiego ładu jest nieprzewidywalny, dopóki dane zdarzenie się nie zakończy 51. Dymorfizm społeczny. Dymorfizm społeczny – dwoistość, ambiwalencja zachowań, która najczęściej występuje w społeczeństwach totalitarnych, monistycznych. Zachowania i deklaracje oficjalne (to, co mówią jawnie) są odmienne od zachowań nieformalnych (ukrytych), które odzwierciedlają prawdziwe sądy i opinie ludzi. 52. Dyferencjacja społeczna. Kolizja norm i wartości reprezentowanych przez różne grupy społeczne; odrzucenie przymusowej subsystemów społecznych kierujących się własną „logiką”, wartościami i normami. 53. Funkcjonowanie społeczeństwa w warunkach zmiany i tworzenia się nowego ładu społecznego. 54. Omów typy działań społecznych wg M. Webera. Weber twierdził, że przedmiotem badań socjologii są działanie społeczne. Nie są nimi zach. przypadkowe i odruchowe, a jedynie działania sensownie zorientowane na zachowanie się innych osób. Stanowią one podstawy życia społ. i społeczeństwa. Weberowski typ idealny występuje w dwóch odmianach:- 1-sze znaczenie odnosi się do działania społ., które ma zawsze wyraźnie sprecyzowany cel i odpowiednio zaprogramowane środki jego realizacji. Realne działania zawsze dokonują się w warunkach odbiegających od idealnie ujętych w myślowym 2-gie znaczenie odnosi się do indywiduum historycznego jakim jest np. kapitalizm, chrześcijaństwo, bezrobocie, kultura rasowa itd. Typ idealny oznacza kompleks cech idealny nie wskazuje jak jest, lecz jak mogłoby być. Socjolog każde badane zjawisko porównuje z obrazem idealnym, aby ustalić kier. Zachodzących zmian społ., stopień zaawansowania rozwoju danego społeczeństwa itd. System całościowy ® społeczeństwa lokalne:- społeczność nadrzędna w stosunku do wszystkich grup i instytucji, która jest globalna, ogólna, zorganizowana w państwie (społ. globalne to społ. narodowe)- ludzkość – ogół ludzi mieszkających na ziemi- społeczność oparta na pierwotnej umowie społ., autonomiczna w stosunku do państwa a przeciwstawiana mu tylko w celach ahalitycznych. Jest to sopł. systemy nieżywe 55. Funkcjonowanie systemu społecznego wg T. Parsonsa. (AGIL) funkcjonalizm wg. Talcota Parsonsa - uważał on ze każdy system działania musi rozwiązać cztery podstawowe funkcje, rozwiązać cztery podstawowe problemy, zwane mianem imperatywów albo niezbędników funkcjonalnych. do których należą, adaptacja, osiąganie celu, integracja oraz kultywowanie wzorów i usuwanie napięć. system ten często nosi nazwę AGIL, od pierwszych liter angielskiej nazwy A adaptation, czyli adaptacja, * G goals, czyli osiąganie celów, * I integration, czyli integracja, * L latency, co tłumaczy się jako system podtrzymywania wzorów i napięć. System społeczny wg Parsonsa:Istnieje nieskończona liczba systemów społecznych – może to być partia, rodzina, kolektyw pracowniczy, anawet para. Każdy system działa w obrębie 4 wzajemnie warunkujących się podsystemów:-podsystem organizmu-podsystem osobowości-podsystem kultury-podsystem społecznyW obrębie każdego systemu wyróżniamy też 4 ogólne systemy działania:- skierowane na zewnątrz i instrumentalne: adaptacja (system organizmu)- skierowane na zewnątrz i konsumpcyjne: osiąganie celu (system osobowości)- skierowane do wewnątrz i instrumentalne: kultywowanie wzorów (system kultury)- skierowane do wewnątrz i konsumpcyjne: integracja (system społeczny)Systemy społeczne realizują imperatywy funkcjonalne w różnych wymiarach. Każdy system, który trwa musi realizować imperatywy funkcjonalne, spełniające potrzeby 4 podsystemów, bez ich realizacji systemnie mógłby istnieć. Systemy społeczne są otwarte – następuje między nimi wymiana; są inkluzywne –większe zawierają w sobie mniejsze; Parsons analizuje systemy społeczne na 3 płaszczyznachK- rozwojowej (koncepcja powszechników kulturowych)-porównawczej – analizuje 2 systemy społeczne znajdujące się w jednym czasie fizycznym, ale różniącesię czasem strukturalnym (stopniem rozwoju)-wewnętrznej – szczególne znaczenie ma tu fakt, że wszystkie podsystemy są ze sobą powiązane iwzajemnie się warunkująCharakterystyka jednostki funkcjonującej w obrębie systemu:Parsons ujmuje jednostkę przedmiotowo. Osoba jest aktorem działającym w narzuconej jej przezspołeczeństwo roli społecznej. Jednostka spostrzega wybiórczo otoczenie społeczne, zauważa te elementyktóre mają dla niej znaczenie . W działaniu kieruje się motywacjami, postawami, wcześniejszymidoświadczeniami. 56. Charakterystyka społeczeństwa informacyjnego. terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji). 57. Społeczeństwo mobilne. SPOŁECZEŃSTWO MOBILNESPOŁECZEŃSTWO MOBILNE (RUCHOME) TO TAKIE ,KTÓREGO ZNACZĄCA GOSPODARCZO, POLITYCZNIE NAUKOWO... ITD. CZĘŚĆ MOŻE PROWADZIĆ SWOJE ŻYCIE (PRACA, ZABAWA...) NIE TYLKO W WARUNKACH STACJONARNYCH , ALE TAKŻE W RUCHU LUB POZA STAŁYM MIEJSCEM ZAMIESZKANIA I PRACY 58. Kapitał społeczny – jego charakterystyka. Kapitał społeczny - termin wprowadzony w sposób systematyczny do literatury socjologicznej w latach siedemdziesiątych przez Pierra Bourdieu a następnie rozpowszechniony w przez Jamesa Colemana. Oba nazwiska związane są jednocześnie z dwiema odmiennymi szkołami rozumienia i definiowania tego późniejszych pracach Putnam wprowadził rozróżnienie pomiędzy kapitałem społecznym wiążącym (bonding) i pomostowym (bridging). Ten pierwszy dotyczy więzi pomiędzy członkami jednej grupy społecznej, ten drugi odnosi się do sieci pomiędzy osobami należących do różnych pokazał to np. socjolog Alejandro Portes, zbyt silne więzi kapitału społecznego, w szczególności w jego formie wiążącej, mogą mieć szereg negatywnych skutków obejmujących wykluczanie osób nie należących do grupy, stosowanie przez grupę przymusu i ograniczenie swobody osób funkcjonujących w jej sieci kapitału społecznego. Są to formy tzw. negatywnego kapitału społecznego na bazie którego funkcjonują takie szkodliwe społecznie organizacje jak przyjmuje większość teoretyków kapitału społecznego w przeciwieństwie do kapitału finansowego, kapitał społeczny nie ulega zmniejszeniu w czasie użytkowania, lecz przeciwnie - pomnożeniu. 59. Rola kapitału edukacyjnego w życiu współczesnych społeczeństw. 60. Współczynnik rozwoju społecznego HDI (scharakteryzuj jego podstawowe komponenty). Wskaźnik Rozwoju Społecznego HDI został wprowadzony dla celów porównań międzynarodowych. Jest on syntetycznym miernikiem, który przy wykorzystaniu jednolitej metodologii, rekomendowanej przez UNDP, opisuje efekty w zakresie rozwoju społecznego poszczególnych krajów. Wskaźnik HDI określa poziom społecznego rozwoju danego kraju w relacji do innych. Jest miarą wykorzystywaną jako kryterium przy hierarchizacji krajów według poziomu ogólnego ich rozwoju w danym momencie czasu. Przez porównanie wartości tego wskaźnika pomiędzy różnymi krajami można określić dystans, jaki dzieli pod względem poziomu rozwoju cywilizacyjnego kraje najuboższe od najbogatszych, czy rozwijające się od rozwiniętych Wskaźnik Rozwoju Społecznego jest wyznaczany na podstawie komponentów dotyczących następujących obszarów [UNDP, HDR 2000]: Podziału ludzkiego osiągnięć edukacyjnych

2. ZAWSZE formułując pytania badawcze i hipotezy pamiętaj o tym, aby na pytania badawcze można było odpowiedzieć za pomocą narzędzi badawczych, które stosujesz i aby hipotezy, które postawisz można było za pomocą Twoich narzędzi zweryfikować. Np. aby zweryfikować hipotezę Zachodzi istotna statystycznie zależność między

Podobne opracowania: - Referat z socjologii - św augustyn w socjologii - Podstawy socjologii - ściąga z socjologii - Wypracowanie z socjologii - Referaty z socjologii - Wstęp do socjologii - Zagadnienia z socjologii - Wstep do socjologii - ściągi z socjologii Zagadnienia w poczekalni (zapytania przesłane przez Was): - Referat testy psychologiczne w ramach badań marketingowych - Swspiz statystyka matematyczna testy rozwiązania chomikuj - Testy psychologiczne i projektcyjne w ramach badan marketingowych - Testy z mikroekonomii gospodarka rynkowa popyt podaz - Badania rynkowe i marketingowe testy egzaminacyjne - Gotowe testy statystyczne dominanta wariancje - Przykladowe testy prawda falsz z ekonomii - Pytania i testy na egzamin z marko i mikroekonomii - Ryzyko banowe pytania testy egzamin - Testy egzaminacyjne zarządzanie i planowanie marketingowe - Testy z pytaniami i odpowiedziami z organizacji i zarządzania - Zarzadzanie strategiczne kafel testy wszib - Zarządzanie instytucjami kredytowymi testy swat - Zarządzanie zasobami ludzkimi testy egzaminacyjne

Lh9FJn.

8jkqwvd5oj.pages.dev/41

8jkqwvd5oj.pages.dev/20

8jkqwvd5oj.pages.dev/92

8jkqwvd5oj.pages.dev/93

8jkqwvd5oj.pages.dev/32

8jkqwvd5oj.pages.dev/56

8jkqwvd5oj.pages.dev/49

8jkqwvd5oj.pages.dev/97

pytania na egzamin z socjologii